Açıköğretim Ders Notları
Bakım Elemanı Yetiştirme Ve Geliştirme 2 Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim
Bakım Hizmeti Verenler İçin Genel Sağlık Bilgisi
Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.
Açıköğretim derslerinden Bakım Elemanı Yetiştirme Ve Geliştirme 2 Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim için hazırlanan ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.
Bakım Hizmeti Verenler İçin Genel Sağlık Bilgisi
1. Soru
Anatomi ve fizyolojinin çalışma alanları nelerdir?
Cevap
Anatomi, vücudun normal şekil ve yapısını inceleyen bir başka deyişle organların tanımlanması, şekil, büyüklük gibi özelliklerinin ortaya konulması ile ilgilenen bir bilim dalıdır. Fizyoloji ise canlıların dokularının, organlarının görevlerini ve bu görevlerini nasıl yerine getirdiklerini inceleyen bir bilim dalıdır.
2. Soru
İnsan vücudundaki temel dokular nelerdir?
Cevap
Vücutta epitel, bağ-destek, kas ve sinir dokusu olmak üzere dört temel doku vardır.
3. Soru
Kas-iskelet sistemi nelerden oluşmaktadır?
Cevap
Kas-iskelet sistemi bir başka deyişle hareket sistemi (Systema Locomotorium), kemikler (ossa), eklemler (articulationes) ve kaslardan (musculi) oluşan bir sistemdir.
4. Soru
Kas dokusunun fonksiyonları nelerdir?
Cevap
Kas dokusunun, hareket, vücutta madde taşınması, vücut şeklinin oluşması ve ısı üretimi gibi dört önemli fonksiyonu vardır. Kas hücreleri, zar yüzeyleri boyunca aksiyon potansiyelini iletir ve mekanik olarak kasılır ya da boylarını kısaltırlar. Kasların kasılmasıyla; iskelet sisteminin hareketi, damar sistemi içinde kan akımının hız ve basıncının ayarlanması gibi vücutta pek çok olaylar meydana gelir.
5. Soru
İnsan iskeleti kaç bölümde incelenir ve bunlar nelerdir?
Cevap
İnsan iskeleti, kafa (Cranium), gövde (truncus), üst extremiteler (üst taraflar) ve alt extremiteler (alt taraflar) olmak üzere dört bölümde incelenir.
6. Soru
Eklemler kaç grupta incelenir ve bunlar nelerdir?
Cevap
Eklemler, oynamaz, yarı oynar ve tam oynar eklemler olmak üzere 3 gruba ayrılır.
7. Soru
Kan nedir ve yapısı nasıldır?
Cevap
Serum ve şekilli elemanlardan oluşan kırmızı renkli süspansiyona kan adı verilir. Kanın %54’ünü serum oluşturur. İçinde su, organik ve inorganik maddeler bulunur. Serumun %91-92’si su, % 8’i organik (proteinlerden) ve %2’si inorganik maddelerden oluşur. Kanın %46’sını oluşturan katı kısımdır.
8. Soru
Solunum sistemi hangi bölümlerden oluşur?
Cevap
Solunum sistemi, burun, farenks (yutak), larenks (gırtlak), trakea (soluk borusu), bronşlar, bronşioller ve alveolleri içerir.
9. Soru
Solunum sisteminin temel fonksiyonu nedir?
Cevap
Solunum sisteminin temel fonksiyonu dokulara oksijen sağlamak ve dokularda oluşan karbondioksiti dışarı atmaktır. Solunum, soluk alma (inspirasyon) ve soluk verme (ekspirasyon) fazlarından meydana gelir.
10. Soru
Dolaşım sisteminin temel fonksiyonu nedir?
Cevap
Dolaşım sisteminin temel fonksiyonu dışarıdan sindirim kanalı ile alınan besin maddelerinin kanla tüm dokulara ulaştırılması, bu dokulardan açığa çıkan artık maddelerin tekrar kanla böbreklerden atılımını sağlamaktır.
11. Soru
Büyük dolaşım ve küçük dolaşım nasıl gerçekleşir?
Cevap
Büyük dolaşım, akciğerlerden vena pulmonalislerle sol atriuma gelen temiz kanın
mitral kapak aracılığıyla sol ventriküle geçip aortaya ve ardından vücuda dağıtılıp,
kirlendikten sonra vena cava superior ve inferior aracılığıyla sağ atriuma geri dönmesiyle gerçekleşir. Küçük dolaşım, sağ atriuma gelen kirli kanın triküspit kapak aracılığıyla sağ ventriküle oradan pulmoner arter aracılığıyla akciğere gönderilip burada temizlendikten sonra pulmoner venlerle sol atriuma dönmesidir.
12. Soru
Sindirim sisteminde yer alan organlar nelerdir?
Cevap
Ağız, farinks (yutak), özofagus (yemek borusu), mide, incebağırsaklar, kalınbağırsaklar sindirim sisteminde yer alan organlardır. Karaciğer, safra kesesi ve pankreas ise sindirim sisteminin yardımcı organlarıdır.
13. Soru
Endokrin sisteminin görevleri nelerdir?
Cevap
Endokrin sistem hormonlar aracılığıyla hücrelerin büyümesini ve salgısını, hücre zarlarından maddelerin taşınmasını, hücrelerdeki kimyasal olayların hızını ve vücuttaki metabolik fonksiyonları düzenler.
14. Soru
Boşaltım sisteminin işlevi nedir ve hangi organlardan oluşur?
Cevap
Vücut dengesinin sağlanmasında çok önemli yeri olan boşaltım sisteminin, sıvı elektrolit dengesinin korunması, metabolizma sonucu hücrelerde biriken metabolik artıkların atılması, kan basıncının ayarlanması, asit baz dengesinin korunması gibi işlevleri vardır. Boşaltım sistemi, iki böbrek, iki üreter, idrar kesesi ve üretradan oluşur.
15. Soru
Kadınlarda ve erkeklerde ana üreme organları ve görevleri nelerdir?
Cevap
Ana üreme organları (gonadlar), erkeklerde testisler, kadınlarda ovaryumlardır. Her iki cinsiyette de bu organların iki görevi vardır. İlki, sperm ve yumurta gibi üreme hücrelerinin yapılması ikincisi, seks hormonlarının yapılması ve salınmasıdır.
16. Soru
Sinir sistemi hangi bölümlerden oluşur?
Cevap
Sinir sistemi merkezi ve periferik olmak üzere ikiye ayrılır. Merkezi sinir sistemi, beyin ve medulla spinalisten oluşur. Periferik sinir sistemi, motor ve duyu sinirlerinden oluşur. Motor sinirler, otonom (istemsiz) ve somatik (istemli); otonom sinir sistemi ise sempatik ve parasempatik olarak ikiye ayrılır.
17. Soru
Duyu organlarının görevleri nelerdir?
Cevap
Duyu organları, çevredeki olayların algılanması ve belirli yollar ile beyindeki merkezlere taşınıp yorumlanmasını sağlar.
18. Soru
İlaçların şekilleri, emilimi ve dağılımı nasıldır?
Cevap
İlaç şekilleri, katı ve sıvı olmak üzere ikiye ayrılır. Katı farmasötikler, ağızdan ve diğer yolardan kullanılanlar olarak kendi aralarında ikiye ayrılır. Ağızdan kullanılanlar; tablet, draje, pilül, kapsül, kaşe, toz ve paket, diğer yoldan kullanılanlar ise supozituvar, ovül, transdermal terapötik sistemdir. Sıvı farmasötikler ise solüsyon, enjeksiyonluk solüsyon, süspansiyon ve emülsiyon, şurup, posyon, damla, eliksir, lavman, merhem ve inhalasyonla uygulanan aerosollerdir. İlaçlar, vücuda uygulandıkları yerden emilerek dolaşıma katılır, hedeflediği yere giderek etkisini gösterir, vücutta bazı kimyasal değişikliklere uğrayarak sonunda vücuttan atılır.
19. Soru
Sık kullanılan ilaçlardan olan diüretiklerde dikkat edilmesi gereken konular nelerdir?
Cevap
Kalp yetmezliğinin tedavisinde kullanılan bu grup ilaçlar, vücuttan sıvı ve tuz atılımını sağlayarak ödemi çözerler. Bu ilaçların kullanımında bakım personeli dikkatli olmalıdır. Hastanın aldığı-çıkardığı sıvı miktarı önemlidir. Çünkü diüretik ilaçlardan bazıları vücutta bazı elektrolitlerin örneğin potasyumun kaybına yol açar. Diüretikler sıvı volümünü azalttıkları için hastanın tansiyonunu düşürebilir. Diüretikleri sabah saatlerinde vermek hastanın geceyi rahat geçirmesi açısından önemlidir.
20. Soru
Hangi durumlarda ilaç zehirlenmesinden kuşkulanılmalıdır?
Cevap
Kişilerde bilinç değişikliği, kalp atım bozukluğu, birdenbire gelişen ve hiçbir hastalığa uymayan ya da aynı anda birçok kişide görülen benzer belirti ve bulgular, kişinin öyküsünde zehirlenme, psikolojik bozukluk ya da özkıyım (intihar) varsa ilaç zehirlenmesinden kuşkulanılmalı, derhal bir sağlık kuruluşuna sevki sağlanmalıdır.
1. Soru
Anatomi ve fizyolojinin çalışma alanları nelerdir?
Cevap
Anatomi, vücudun normal şekil ve yapısını inceleyen bir başka deyişle organların tanımlanması, şekil, büyüklük gibi özelliklerinin ortaya konulması ile ilgilenen bir bilim dalıdır. Fizyoloji ise canlıların dokularının, organlarının görevlerini ve bu görevlerini nasıl yerine getirdiklerini inceleyen bir bilim dalıdır.
Anatomi, vücudun normal şekil ve yapısını inceleyen bir başka deyişle organların tanımlanması, şekil, büyüklük gibi özelliklerinin ortaya konulması ile ilgilenen bir bilim dalıdır. Fizyoloji ise canlıların dokularının, organlarının görevlerini ve bu görevlerini nasıl yerine getirdiklerini inceleyen bir bilim dalıdır.
2. Soru
İnsan vücudundaki temel dokular nelerdir?
Cevap
Vücutta epitel, bağ-destek, kas ve sinir dokusu olmak üzere dört temel doku vardır.
Vücutta epitel, bağ-destek, kas ve sinir dokusu olmak üzere dört temel doku vardır.
3. Soru
Kas-iskelet sistemi nelerden oluşmaktadır?
Cevap
Kas-iskelet sistemi bir başka deyişle hareket sistemi (Systema Locomotorium), kemikler (ossa), eklemler (articulationes) ve kaslardan (musculi) oluşan bir sistemdir.
Kas-iskelet sistemi bir başka deyişle hareket sistemi (Systema Locomotorium), kemikler (ossa), eklemler (articulationes) ve kaslardan (musculi) oluşan bir sistemdir.
4. Soru
Kas dokusunun fonksiyonları nelerdir?
Cevap
Kas dokusunun, hareket, vücutta madde taşınması, vücut şeklinin oluşması ve ısı üretimi gibi dört önemli fonksiyonu vardır. Kas hücreleri, zar yüzeyleri boyunca aksiyon potansiyelini iletir ve mekanik olarak kasılır ya da boylarını kısaltırlar. Kasların kasılmasıyla; iskelet sisteminin hareketi, damar sistemi içinde kan akımının hız ve basıncının ayarlanması gibi vücutta pek çok olaylar meydana gelir.
Kas dokusunun, hareket, vücutta madde taşınması, vücut şeklinin oluşması ve ısı üretimi gibi dört önemli fonksiyonu vardır. Kas hücreleri, zar yüzeyleri boyunca aksiyon potansiyelini iletir ve mekanik olarak kasılır ya da boylarını kısaltırlar. Kasların kasılmasıyla; iskelet sisteminin hareketi, damar sistemi içinde kan akımının hız ve basıncının ayarlanması gibi vücutta pek çok olaylar meydana gelir.
5. Soru
İnsan iskeleti kaç bölümde incelenir ve bunlar nelerdir?
Cevap
İnsan iskeleti, kafa (Cranium), gövde (truncus), üst extremiteler (üst taraflar) ve alt extremiteler (alt taraflar) olmak üzere dört bölümde incelenir.
İnsan iskeleti, kafa (Cranium), gövde (truncus), üst extremiteler (üst taraflar) ve alt extremiteler (alt taraflar) olmak üzere dört bölümde incelenir.
6. Soru
Eklemler kaç grupta incelenir ve bunlar nelerdir?
Eklemler kaç grupta incelenir ve bunlar nelerdir?
Cevap
Eklemler, oynamaz, yarı oynar ve tam oynar eklemler olmak üzere 3 gruba ayrılır.
Eklemler, oynamaz, yarı oynar ve tam oynar eklemler olmak üzere 3 gruba ayrılır.
7. Soru
Kan nedir ve yapısı nasıldır?
Cevap
Serum ve şekilli elemanlardan oluşan kırmızı renkli süspansiyona kan adı verilir. Kanın %54’ünü serum oluşturur. İçinde su, organik ve inorganik maddeler bulunur. Serumun %91-92’si su, % 8’i organik (proteinlerden) ve %2’si inorganik maddelerden oluşur. Kanın %46’sını oluşturan katı kısımdır.
Serum ve şekilli elemanlardan oluşan kırmızı renkli süspansiyona kan adı verilir. Kanın %54’ünü serum oluşturur. İçinde su, organik ve inorganik maddeler bulunur. Serumun %91-92’si su, % 8’i organik (proteinlerden) ve %2’si inorganik maddelerden oluşur. Kanın %46’sını oluşturan katı kısımdır.
8. Soru
Solunum sistemi hangi bölümlerden oluşur?
Cevap
Solunum sistemi, burun, farenks (yutak), larenks (gırtlak), trakea (soluk borusu), bronşlar, bronşioller ve alveolleri içerir.
Solunum sistemi, burun, farenks (yutak), larenks (gırtlak), trakea (soluk borusu), bronşlar, bronşioller ve alveolleri içerir.
9. Soru
Solunum sisteminin temel fonksiyonu nedir?
Cevap
Solunum sisteminin temel fonksiyonu dokulara oksijen sağlamak ve dokularda oluşan karbondioksiti dışarı atmaktır. Solunum, soluk alma (inspirasyon) ve soluk verme (ekspirasyon) fazlarından meydana gelir.
Solunum sisteminin temel fonksiyonu dokulara oksijen sağlamak ve dokularda oluşan karbondioksiti dışarı atmaktır. Solunum, soluk alma (inspirasyon) ve soluk verme (ekspirasyon) fazlarından meydana gelir.
10. Soru
Dolaşım sisteminin temel fonksiyonu nedir?
Cevap
Dolaşım sisteminin temel fonksiyonu dışarıdan sindirim kanalı ile alınan besin maddelerinin kanla tüm dokulara ulaştırılması, bu dokulardan açığa çıkan artık maddelerin tekrar kanla böbreklerden atılımını sağlamaktır.
Dolaşım sisteminin temel fonksiyonu dışarıdan sindirim kanalı ile alınan besin maddelerinin kanla tüm dokulara ulaştırılması, bu dokulardan açığa çıkan artık maddelerin tekrar kanla böbreklerden atılımını sağlamaktır.
11. Soru
Büyük dolaşım ve küçük dolaşım nasıl gerçekleşir?
Cevap
Büyük dolaşım, akciğerlerden vena pulmonalislerle sol atriuma gelen temiz kanın
mitral kapak aracılığıyla sol ventriküle geçip aortaya ve ardından vücuda dağıtılıp,
kirlendikten sonra vena cava superior ve inferior aracılığıyla sağ atriuma geri dönmesiyle gerçekleşir. Küçük dolaşım, sağ atriuma gelen kirli kanın triküspit kapak aracılığıyla sağ ventriküle oradan pulmoner arter aracılığıyla akciğere gönderilip burada temizlendikten sonra pulmoner venlerle sol atriuma dönmesidir.
Büyük dolaşım, akciğerlerden vena pulmonalislerle sol atriuma gelen temiz kanın
mitral kapak aracılığıyla sol ventriküle geçip aortaya ve ardından vücuda dağıtılıp,
kirlendikten sonra vena cava superior ve inferior aracılığıyla sağ atriuma geri dönmesiyle gerçekleşir. Küçük dolaşım, sağ atriuma gelen kirli kanın triküspit kapak aracılığıyla sağ ventriküle oradan pulmoner arter aracılığıyla akciğere gönderilip burada temizlendikten sonra pulmoner venlerle sol atriuma dönmesidir.
12. Soru
Sindirim sisteminde yer alan organlar nelerdir?
Cevap
Ağız, farinks (yutak), özofagus (yemek borusu), mide, incebağırsaklar, kalınbağırsaklar sindirim sisteminde yer alan organlardır. Karaciğer, safra kesesi ve pankreas ise sindirim sisteminin yardımcı organlarıdır.
Ağız, farinks (yutak), özofagus (yemek borusu), mide, incebağırsaklar, kalınbağırsaklar sindirim sisteminde yer alan organlardır. Karaciğer, safra kesesi ve pankreas ise sindirim sisteminin yardımcı organlarıdır.
13. Soru
Endokrin sisteminin görevleri nelerdir?
Cevap
Endokrin sistem hormonlar aracılığıyla hücrelerin büyümesini ve salgısını, hücre zarlarından maddelerin taşınmasını, hücrelerdeki kimyasal olayların hızını ve vücuttaki metabolik fonksiyonları düzenler.
Endokrin sistem hormonlar aracılığıyla hücrelerin büyümesini ve salgısını, hücre zarlarından maddelerin taşınmasını, hücrelerdeki kimyasal olayların hızını ve vücuttaki metabolik fonksiyonları düzenler.
14. Soru
Boşaltım sisteminin işlevi nedir ve hangi organlardan oluşur?
Cevap
Vücut dengesinin sağlanmasında çok önemli yeri olan boşaltım sisteminin, sıvı elektrolit dengesinin korunması, metabolizma sonucu hücrelerde biriken metabolik artıkların atılması, kan basıncının ayarlanması, asit baz dengesinin korunması gibi işlevleri vardır. Boşaltım sistemi, iki böbrek, iki üreter, idrar kesesi ve üretradan oluşur.
Vücut dengesinin sağlanmasında çok önemli yeri olan boşaltım sisteminin, sıvı elektrolit dengesinin korunması, metabolizma sonucu hücrelerde biriken metabolik artıkların atılması, kan basıncının ayarlanması, asit baz dengesinin korunması gibi işlevleri vardır. Boşaltım sistemi, iki böbrek, iki üreter, idrar kesesi ve üretradan oluşur.
15. Soru
Kadınlarda ve erkeklerde ana üreme organları ve görevleri nelerdir?
Cevap
Ana üreme organları (gonadlar), erkeklerde testisler, kadınlarda ovaryumlardır. Her iki cinsiyette de bu organların iki görevi vardır. İlki, sperm ve yumurta gibi üreme hücrelerinin yapılması ikincisi, seks hormonlarının yapılması ve salınmasıdır.
Ana üreme organları (gonadlar), erkeklerde testisler, kadınlarda ovaryumlardır. Her iki cinsiyette de bu organların iki görevi vardır. İlki, sperm ve yumurta gibi üreme hücrelerinin yapılması ikincisi, seks hormonlarının yapılması ve salınmasıdır.
16. Soru
Sinir sistemi hangi bölümlerden oluşur?
Cevap
Sinir sistemi merkezi ve periferik olmak üzere ikiye ayrılır. Merkezi sinir sistemi, beyin ve medulla spinalisten oluşur. Periferik sinir sistemi, motor ve duyu sinirlerinden oluşur. Motor sinirler, otonom (istemsiz) ve somatik (istemli); otonom sinir sistemi ise sempatik ve parasempatik olarak ikiye ayrılır.
17. Soru
Duyu organlarının görevleri nelerdir?
Cevap
Duyu organları, çevredeki olayların algılanması ve belirli yollar ile beyindeki merkezlere taşınıp yorumlanmasını sağlar.
Duyu organları, çevredeki olayların algılanması ve belirli yollar ile beyindeki merkezlere taşınıp yorumlanmasını sağlar.
18. Soru
İlaçların şekilleri, emilimi ve dağılımı nasıldır?
Cevap
İlaç şekilleri, katı ve sıvı olmak üzere ikiye ayrılır. Katı farmasötikler, ağızdan ve diğer yolardan kullanılanlar olarak kendi aralarında ikiye ayrılır. Ağızdan kullanılanlar; tablet, draje, pilül, kapsül, kaşe, toz ve paket, diğer yoldan kullanılanlar ise supozituvar, ovül, transdermal terapötik sistemdir. Sıvı farmasötikler ise solüsyon, enjeksiyonluk solüsyon, süspansiyon ve emülsiyon, şurup, posyon, damla, eliksir, lavman, merhem ve inhalasyonla uygulanan aerosollerdir. İlaçlar, vücuda uygulandıkları yerden emilerek dolaşıma katılır, hedeflediği yere giderek etkisini gösterir, vücutta bazı kimyasal değişikliklere uğrayarak sonunda vücuttan atılır.
İlaç şekilleri, katı ve sıvı olmak üzere ikiye ayrılır. Katı farmasötikler, ağızdan ve diğer yolardan kullanılanlar olarak kendi aralarında ikiye ayrılır. Ağızdan kullanılanlar; tablet, draje, pilül, kapsül, kaşe, toz ve paket, diğer yoldan kullanılanlar ise supozituvar, ovül, transdermal terapötik sistemdir. Sıvı farmasötikler ise solüsyon, enjeksiyonluk solüsyon, süspansiyon ve emülsiyon, şurup, posyon, damla, eliksir, lavman, merhem ve inhalasyonla uygulanan aerosollerdir. İlaçlar, vücuda uygulandıkları yerden emilerek dolaşıma katılır, hedeflediği yere giderek etkisini gösterir, vücutta bazı kimyasal değişikliklere uğrayarak sonunda vücuttan atılır.
19. Soru
Sık kullanılan ilaçlardan olan diüretiklerde dikkat edilmesi gereken konular nelerdir?
Cevap
Kalp yetmezliğinin tedavisinde kullanılan bu grup ilaçlar, vücuttan sıvı ve tuz atılımını sağlayarak ödemi çözerler. Bu ilaçların kullanımında bakım personeli dikkatli olmalıdır. Hastanın aldığı-çıkardığı sıvı miktarı önemlidir. Çünkü diüretik ilaçlardan bazıları vücutta bazı elektrolitlerin örneğin potasyumun kaybına yol açar. Diüretikler sıvı volümünü azalttıkları için hastanın tansiyonunu düşürebilir. Diüretikleri sabah saatlerinde vermek hastanın geceyi rahat geçirmesi açısından önemlidir.
Kalp yetmezliğinin tedavisinde kullanılan bu grup ilaçlar, vücuttan sıvı ve tuz atılımını sağlayarak ödemi çözerler. Bu ilaçların kullanımında bakım personeli dikkatli olmalıdır. Hastanın aldığı-çıkardığı sıvı miktarı önemlidir. Çünkü diüretik ilaçlardan bazıları vücutta bazı elektrolitlerin örneğin potasyumun kaybına yol açar. Diüretikler sıvı volümünü azalttıkları için hastanın tansiyonunu düşürebilir. Diüretikleri sabah saatlerinde vermek hastanın geceyi rahat geçirmesi açısından önemlidir.
20. Soru
Hangi durumlarda ilaç zehirlenmesinden kuşkulanılmalıdır?
Cevap
Kişilerde bilinç değişikliği, kalp atım bozukluğu, birdenbire gelişen ve hiçbir hastalığa uymayan ya da aynı anda birçok kişide görülen benzer belirti ve bulgular, kişinin öyküsünde zehirlenme, psikolojik bozukluk ya da özkıyım (intihar) varsa ilaç zehirlenmesinden kuşkulanılmalı, derhal bir sağlık kuruluşuna sevki sağlanmalıdır.
Kişilerde bilinç değişikliği, kalp atım bozukluğu, birdenbire gelişen ve hiçbir hastalığa uymayan ya da aynı anda birçok kişide görülen benzer belirti ve bulgular, kişinin öyküsünde zehirlenme, psikolojik bozukluk ya da özkıyım (intihar) varsa ilaç zehirlenmesinden kuşkulanılmalı, derhal bir sağlık kuruluşuna sevki sağlanmalıdır.