Büyük Selçuklu Tarihi Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kirman’ın bölgesi Selçukluların eline nasıl geçmiştir?

Tuğrul Bey Rey şehrini başkent yaptıktan sonra (1043) Kirman’a bir miktar asker gönderdiyse de, hemen zaptı mümkün olmadığından bölge bir süre daha Büveyhîlerin idaresinde kalmıştır. Daha sonra Melik Kavurt, beş-altı bin kişilik süvari kuvveti ile, fethedilmek üzere kendisine verilmiş olan Kirman bölgesine girmiştir. Ebû Kalicâr’ın Kirman nâibi Behram, savaşmaya cesaret edemeyerek eyaletin merkezi Berdesir’e çekilmiştir. Ancak daha fazla mukavemet edemeyeceğini anlayınca Kavurt ile anlaşmak
zorunda kalmıştır. Behram aman dileyip şehri teslim etmeye ve kızını da Kavurt’a vermeyi kabul etmiştir. Böylece 1048 yılında, Kirman’ın kuzeyi (Serd-sîr) Selçukluların eline geçmiştir. Melik Kavurt’un tüm Kirman’a hâkim olabilmesi için önünde engel olarak Germ-sir bölgesinde yaşayan dağlı Kufs kavmini etkisiz hâle getirmiş ve Kirman bölgesinin tamamına hâkim olmayı başarmıştır.

Selçuklu tarihinde ilk deniz aşırı sefer düzenleyen kişi kimdir?

Melik Kavurt Selçuklu tarihinde ilk deniz aşırı sefer düzenleyen kişi unvanına sahiptir. 

Fethi için deniz gücü gerekli olan ve Kavurt tarafından hakim olunan bölge neresidir?

Fethi için deniz gücü gerekli olan yer Umman’dır.Melik Kavurt Kirman’a hâkim olduğu zaman, Arabistan yarımadasının doğu ucundaki Umman da Büveyhîlerin elinde bulunuyordu. Umman oldukça zengin ve çeşitli hazinelerle dolu bir yerdir. 

Fars bölgesinde Selçuklu hâkimiyeti nasıl kurulmuştur?

Kavurt Bey Umman’dan sonra Kirman eyaletinin batı komşusu olan Fars üzerine yürümüştür. Önce bölgenin merkezi Şiraz’a doğru ilerlemiş, şehrin hâkimi Fazlûya onun geldiğini haber alınca bir kaleye sığınmıştır. Kavurt muhasara ettiği şehri üç gün sonra ele geçirmiştir. Burada Tuğrul Bey adına hutbe okuttu ve Fars bölgesinde tam anlamıyla Selçuklu hâkimiyeti kurulmuştur (1062).

Alparslan’ın Kavurt’a karşı harekete geçmesinin sebebi nedir?

Büyük Selçuklu sultanı Tuğrul Bey 1063 yılında ölünce, hanedan üyeleri arasında taht mücadeleleri ortaya çıkmıştır. Kavurt da tahtı ele geçirmek düşüncesiyle, ordusuyla birlikte Isfahan’a doğru ilerlemiştir. Ancak Alparslan’ın duruma hâkim olduğunu öğrenince geri çekilir. Kardeşi Alp Arslan’a itaat eder. Kavurt’un kendi rızası hilafına sınırlarını genişletip güçlenmesinden ve itaâtsiz
davranışlarından rahatsız olan Alparslan ise ona karşı harekete geçmiştir.

İlk Suriye Selçuklu meliki kimdir?

İlk Suriye Selçuklu meliki Tacüddevle Tutuş’tur.

Sultan Melikşah’ın kardeşi Tutuş’u Suriye’ye tayin etmesinin başlıca sebebi nedir?

Atsız Bey Filistin’e kadar ilerlemiş, Fatımîler’den Remle ve Kudüs’ü de almıştır (1070-1071). 1076’da Suriye’nin en mühim şehirlerinden Dımaşk’ı da ele geçiren Atsız,
bölgede bir Türkmen Beyliği kurmuştur. Mısır’ı da ele geçirmek isteyen Atsız Bey, Kahire önlerinde Fâtımîlere karşı ağır bir yenilgiye uğrayınca Dimaşk’a çekilmek
zorunda kalmıştır(1077). Sultan Melikşah, Atsız’ın güç kaybetmesi üzerine artan Fatımî tehdidine karşı, kardeşi Tutuş’u Suriye’ye tayin etmiştir.

Suriye Selçuklu Melikliği’nin başkenti neresidir?

Suriye Selçuklu Melikliği’nin başkenti Dımaşk’tır.

Filistin’de Selçuklu egemenliğinin son bulmasına sebep olan olay nedir?

Tutuş’un ölümü üzerine Rıdvan, Selçuklu melikliğinin tek hâkimi olmuştur. Fakat kısa bir süre sonra kardeşi Dukak gizlice Halep’ten ayrılıp Dımaşk’a gitmiş ve orada melikliğini ilân etmiştir. Melik Rıdvan ve Melik Dukak arasındaki hâkimiyet mücadelesinden yararlanan
Fatımîler, bir ordu göndererek Kudüs’ü işgal etmişlerdir (Ağustos 1096). Böylece Filistin’de Selçuklu egemenliği sona ermiştir.

Şiî Fatımî Halifeliği’ni tanıyan ilk meliklik hangisidir?

Halep Selçuklu Melikliği’dir. Suriye Selçuklularının Halep kolu Fatımî Halifeliği’ni tanımak suretiyle onlara bağlanmıştır. Buna göre Selçuklu soyundan biri ilk defa, resmen Şiî Fatımî Halifeliği’ni tanımıştır.

Birinci Haçlı Seferi’nin düzenlenmesinin sebebi nedir?

Papa II.Urbanus’un girişimi ile Avrupalı Hıristiyanlar, güya Kudüs’ü Müslümanlardan geri almak, doğulu dindaşlarını Müslümanların zulmünden kurtarmak iddiasıyla harekete geçtiler. Gerçekte ise İslâmiyetin Hıristiyanlık karşısında,
Avrupa’yı da doğrudan tehdit eden ilerleyişi durdurulmak isteniyordu. Ayrıca feodalitenin yarattığı buhran ve iç savaş tehdidi de bu vesile ile dışarıya yönlendirilmiş olacaktı.

Suriye Selçuklu Melikliğinin Halep kolu nasıl sona ermiştir?

Halep Selçuklu meliki Sultanşah’ın çocuk yaşta olması ve onun adına idareyi ellerinde tutanların başarısızlığı melikliğin sonunu hazırlamıştır. Melikliğin ileri gelenleri, çok sayıda Türkmen kuvveti bulunan ve deneyimli bir yönetici olan Mardin Artuklu emiri İlgazi’yi Haleb’e çağırdılar. Ayrıca ondan Haçlılarla mücadele etmesini istediler. İlgazi Halep’e gelip kaleye çıktı ve gerekli yerlere kendi adamlarını yerleştirdi. O ayrıca melik Sultanşah ve kardeşlerini de kaleden çıkartıp bir evde gözaltına aldırdı. Böylece Suriye Selçuklu Melikliğinin Halep kolu fiilen sona erdi (1117-1118).

Dımaşk Melikliği nasıl kurulmuştur?

Tutuş’un taht mücadelesinde ölümü üzerine oğulları Rıdvan ve Dukak Haleb’e gelmişlerdi. Melik Rıdvan kardeşini adetâ göz hapsine aldı. Ancak Dukak bir yolunu bularak Dımaşk’a kaçmayı başardı ve orada Emir Savtegin tarafından melik ilân edildi. Böylece Halep’ten sonra Dımaşk Melikliği kurulmuş oldu.

Dımaşk Melikliğinin sonunu hazırlayan sebepler nelerdir?

Atabeg Toğtegin, Dukak’ın ölümü üzerine onun bir buçuk yaşındaki oğlu Tutuş’u melik yapmıştır. Kendisi de onun atabegi olarak tek ve gerçek hâkim konumunda bulunuyordu. Toğtegin kısa bir süre sonra, Dukak’ın Baalbek’te hapsettiği 12 yaşındaki kardeşi Ertaş’ı getirterek melik ilân etti (17 Eylül 1104). Ancak Ertaş annesinin,
atabeyin Zümürrüt Hatun ile anlaşıp kendisini bertaraf edeceği şeklindeki uyarılarını dikkate alarak, Dımaşk’tan kaçmıştır. Toğtegin’in muhaliflerinden destek gören Ertaş, onu bertaraf etmek için Kudüs kralından dahi yardım istedi. Suriye’ye dönerken yolda vefat etti. Dukak’ın oğlu Tutuş’un da eceliyle ölmesi üzerine yerine geçecek kimse bulunmadığından Dımaşk Melikliği de son buldmuştur.

Irak Selçuklu hanedanı nasıl kurulmuştur?

Selçuklu Sultanı Muhammed Tapar 1118’de ölünce yerine oğlu Mahmud tahta geçmişti. Ancak uzun yıllardır Horasan meliki olan amcası Sancar da taht sırasını beklemekteydi. Genç ve tecrübesiz yeğenine karşı tahtı ele geçirmek üzere harekete geçti. 12 Ağustos 1119 tarihinde Sâve’de yapılan savaşı Sancar kazandı ve Büyük Selçuklu sultanı oldu. Sultan Sancar, tek elden idaresi bir hayli güç olan İmparatorluğun bir kısmının yönetimini yeğeni Mahmud’a bıraktı. Böylece Irak Selçuklu hanedanı kurulmuş oldu.

Irak Selçukluları’nı Sancar’dan bağımsız bir yapıya doğru dönüşürtüren olay nedir?

Melik Mesud Davud ile birleşir. Bu ittifaka halife de destek verdi ve hutbede önce Mesud’un, sonra Davud’un adları
okundu. Müttefikler Tuğrul’a karşı harekete geçtiler. İki ordu Hemedan’da karşı karşıya geldi. Tuğrul yenilerek Rey şehrine çekildi (Haziran 1133). Bu olayla gücünü arttıran Mesud, bir yandan Irak şehirlerini ele geçirirken Tuğrul’u Sultan Sancar’a sığınana kadar takip etti. Böylece rakipsiz kalan Mesud, Sancar’a rağmen Irak Selçuklu tahtına oturdu (1134). Bu durum Irak Selçukluları bakımından
Sancar’dan bağımsız bir yapıya doğru dönüştürmüştür. 

Sultan Tuğrul zamanında Irak Selçukluları’nın komşu politikası nedir?

Sultan Tuğrul zamanında Irak Selçukluları’nın etrafında Harizmşâhlar, Türkiye Selçukluları ve Eyyubîler vardı. Atabey Pehlivan Harizmşahlâr ile iyi geçinme yönünde
bir politika izledi. Bu politikayı, desteğini sağlamayı da umarak, Abbasîlere karşı da sürdürmeye çalıştı.

Irak Selçuklularının hakimiyetinin sona ermesindeki başlıca olay nedir?

Sultan Tuğrul Ocak 1194’te Harizmşah Tekiş’in öncü kuvvetlerini yendi. Ancak devam eden savaşta gözüne isabet eden bir ok sebebiyle atından düşünce orada
boğazı kesilerek öldürüldü. Naşı Büyük Selçuklu Devletinin kurucusu olan Tuğrul Bey’in türbesine defnedildi. Sultan II. Tuğrul’un ölümüyle, Sancar’ın ölümünden sonra bir bakıma Büyük Selçukluları da temsil eden Irak Selçukluları’nın Horasan ve İran’daki hâkimiyetleri sona erdi.

Sancar’ın Büyük Selçuklu Sultanı olmasını sağlayan savaş hangisidir?

Selçuklu Sultanı Muhammed Tapar 1118’de ölünce yerine oğlu Mahmud tahta geçmişti. Ancak uzun yıllardır Horasan meliki olan amcası Sancar da taht sırasını beklemekteydi. Genç ve tecrübesiz yeğenine karşı tahtı ele geçirmek üzere harekete geçti. 12 Ağustos 1119 tarihinde Sâve’de yapılan savaşı Sancar kazandı ve Büyük Selçuklu sultanı oldu.

Haçlılar’ın 1098’de Antakya’yı işgal etmesinde en önemli tehlike unsuru nedir?

Haçlılar aslında çok kötü durumda bulunmalarına rağmen, Haziran 1098’de Antakya’yı işgâl ettiler. Burada kurulan prinkepslik, Halep Selçuklu Melikliği için hayatî bir tehlike oluşturmakta idi. Çünkü Urfa-Antakya hattını ve Kudüs’e kadar Suriye-Filistin sahil şeridini istilâ eden Haçlıların güvenlik bakımından başlıca hedefi Halep olacaktı.