Diplomasi Tarihi Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Cumhuriyet’in ilanından sonra, bir süre İstanbul’daki bu temsilciliklerle Hariciye Vekaleti arasında irtibatı sağlamak üzere hangi kurum kurulmuştur?

Bâbıâli’deki eski Hariciye Nezareti binasında “Dersaadet Murahhaslığı (İstanbul Temsilciliği)” adlı bir büro kurulmuştur.

1970 ve 1980 arasındaki yıllarda hangi gelişmelerden sonra büyükelçiler ve misyon şefleri ile dış misyonlarımızın güvenlikleri öncelik kazanmıştır?

1970’lerde Dışişleri yönünden en önemli -ve hazin- gelişme 1973’te Los Angeles başkonsolosumuz Mehmet Baydar ve Yardımcısı Bahadır Demir’in katlinden sonra 1975’te Viyana Büyükelçimiz Daniş Tunalıgil’in şehit edilmesiyle başlayan ve 1980’lerin sonuna kadar devam eden Ermeni terörist saldırıları olmuştur.

1980’lerin başı dışişlerinin 12 Eylül darbesinin özellikle Batı Avrupa ülkeleriyle ilişkilerimize yansıyan etkileri nelerdir?

Avrupa Konseyi üyeliğinden çıkarılma tehlikesi Bakanlığın yoğun çalışmaları sayesinde atlatılabilmiştir. Buna karşı, zaten 1970’lerde çeşitli bunalımlara sahne olan Avrupa topluluklarıyla ilişkiler donma noktasına gelmiş, bakanlıktaki Avrupa Toplulukları
Dairesi’nin kadrosu bile küçülmüştür.

Koalisyon hükümetleri döneminin, dış politikaya olan etkileri nelerdir?

Özal’ın ölümünden sonra Demirel’in cumhurbaşkanı olmasıyla iktidara gelen Çiller ve daha sonra Erbakan başkanlığındaki -çeşitli kombinezonlar halinde- DYP-SHPANAP-Refah Partisi koalisyonlar döneminde sürmüşse de dış politikaya da yansıyan siyasi istikrarsızlık bakanlığı olumsuz biçimde etkilemiştir. Sağlam bir siyasi güce dayanılmaması, merkezde olduğu kadar dış misyonlarda da, Dışişlerini bir anlamda “doğaçlamaya” mecbur etmiş, doğal olarak bu durum dış politikamızın
etkinliğini azaltmıştır.

1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde Bakanlığın görevlerini yerine getirirken hangi ilkelere uyması öngörülmektedir?

a) Bölgesinde ve dünyada barışçıl, adil ve kalkınmaya imkan tanıyan bir ortamın kalıcı şekilde tesisi ve güçlendirilmesi.
b) Ulusal hak ve çıkarların savunulması ve korunması.
c) Her türlü toplumsal yaşamın temelini oluşturan insan haklarının ve demokratik değerlerin savunulması ve ileriye götürülmesi, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle yapılan her türlü ayrımcılık ile mücadele edilmesi.
d) Uluslararası hukukun ve ona olan saygının geliştirilmesi ve güçlendirilmesi.

Soğuk Savaş dönemine denk gelen Kıbrıs Harekatının ABD tarafından çok tepki görmesinin nedeni nedir?

Soğuk Savaş sırasında, mevcut politikalardan değil sapmak, alternatifleri incelemek dahi ya “maceracılık” olarak nitelenmiş ya da o yılların klasik “solculuk” ithamıyla karşılaşmıştır. Aslında, bloklar arasındaki katı ayırım gözönünde tutulduğunda, özellikle dış politikada kaymaların blok liderleri tarafından hoşgörüyle karşılanması zaten söz konusu olamazdı. Türkiye’nin Kıbrıs Harekâtı’nın ABD tarafından gördüğü tepkinin o kadar şiddetli olmasında -bizim haklı veya haksızlığımızdan çok- blok disiplinini bozmamızın rol oynamış olduğunda kuşku yoktur.

Dışişleri dış politika uygulamalarında önemli bir ustalık düzeyine ulaşmış olmakla beraber, aynı zamanda, “savunmacı” bir
eğilimin de sahibidir. Bu eğilimin açıklaması nedir?

Dışişleri memuru kural olarak konunun “evveliyatına göre” hareket eder. Diğer bir deyişle uygulamayı sürdürmeyi yeni seçenekler aramaya daima tercih eder. Bu yöndeki alışkanlıklar arasında, bir politika seçeneği üzerinde karar verilmesi gerektiğinde “örnek” bulmaya çalışmak vardır. Yeni bir adım atılacağı zaman, mutlaka yabancı ülkelerdeki, özellikle Batı ülkelerindeki, o konuya ilişkin uygulamalar büyükelçilikler aracılığıyla araştırılır, sonucu o konuda alınan -olumsuz veya olumlu-kararın gerekçelerinde önemli yer tutar. Söz konusu “örnek alma veya karşılaştırma” yöntemine, Türkiye’nin politikalarının dış ülkelere anlatılmasında da başvurulur.

Dışişleri Bakanlığı’nın günlük faaliyetlerinin büyük bölümünü hangi durumlar ve süreçler kapsar?

Bakanlığın günlük faaliyetlerinin en büyük bölümü, dış teşkilatla, Türkiye’deki yabancı misyonlarla ve diğer bakanlık ve kamu kuruluşlarıyla yazışma ve temaslarla geçer. Dış politika uygulamaları bu faaliyetlerle somut biçimini bulur. Bu sürecin en önemli parçası dış misyonlara gönderilen talimatlar ve bu misyonların ilettiği bilgi ve yorumlardır

Dışişlerinde genellikle mültilateralizme öncelik verilmemesinin nedenlerini nelerdir?

Mültilateralizmin dış ilişkilerde artan hâkimiyetine rağmen, Türkiye dışişlerinde genellikle bilateralizme (ikili ilişkilere) öncelik verme eğilimi hakim olmuştur. Çok taraflı ilişkilerin yararlılığından uzun süre kuşku duyulmuştur. İkili ilişkilerde,
karşılıklı olarak, kısa dönemler içinde somut yararlar sağlama olanaklarıyla karşılaştırıldığında, uluslararası kuruluşlarda uzun çabalar sonucu, bağlayıcı olmadığı gibi ani sonuçları da görülemeyen anlaşmalar akdedilmesi veya tavsiye kararları
alınması hiç de doyurucu addedilmemiştir.

Diplomaside ilişkileri yürütmek ile “temsil” arasındaki fark nasıl açıklanabilir?

Dışişleri Bakanlığı, yabancı ülke ve uluslararası kuruluşlarla Türkiye’nin resmî ilişkilerini yürütürken, aynı zamanda büyükelçilikler ve daimi temsilcilikler vasıtasıyla ülkenin bu uluslararası hukuk süjeleri nezdinde resmen temsilini de sağlamaktadır. Esasen, bu resmî temsilcilik niteliği olmadan Bakanlığın “dış ilişkileri yürütme” işlevini yerine getirmesi mümkün değildir.

Vatandaşlarımızın bulundukları ülkelerde yaşadıkları sorunlar ile yurtdışında hangi kurumumuz ilgilenmektedir?

Başkonsolosluklarımız, yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın müracaatlarını almakta sorunlarını çözmekte yardımcı olmaktadırlar.

Dışişleri Bakanlığı görevleri arasında uluslararası hukuk alanına öncelik verilmesinin nedeni nedir?

Son on yıllarda uluslararası hukukun uluslararası ilişkilerde giderek ağırlık kazanması ve Ege, Kıbrıs başta olmak üzere Türkiye’nin sorunlarının büyük kısmının hukuki yönlerinin bulunması bu konuya daha fazla önem vermeyi
kaçınılmaz kılmıştır. Aynı şekilde, bir yandan uluslararası anlaşmalarımızın Anayasa uyarınca iç hukukumuzda kanun hükmünde sayılması, diğer yandan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)’ndeki Türkiye aleyhine davaların büyük sayılara ulaşması (dava sayısında Avrupa Konseyi üyeleri arasında Rusya’nın ardından ikinciyiz) gibi hususlar da bu gereği vurgulamaktadır.

Dışişleri meslek memurluğu “kariyer” niteliği gereği, en yüksek hangi mevkiyi sunmaktadır?

Kırk yıla yayılabilecek meslek döneminin en az son beş ila on yılında kariyerinin en yüksek noktası olan büyükelçiliğe ulaşmak gelir.

Dışişleri meslek memurunun görev süresince uygulanan “rotasyon” ne anlama gelmektedir?

Yurt dışına ilk atamada, genç memurun beş yıllık görev süresinin yaklaşık yarısını gelişmiş, diğer yarısını gelişme yolundaki bir ülkede geçirmesini öngören “rotasyon” adlı bir sistem uygulanır.

Dışişleri meslek memurlarının yurtdışı görevlerinde aldıkları “dış görev tazminatı” hangi kararname ile belirlenmiştir?

‘Emsal kararnamesi’ ile belirlenmiştir.

Dışişleri meslek memurlarına verilen “teşvik ödeneği” hangi nedenlerle verilmektedir?

6004 sayılı Teşkilat Kanunu dış görevdeki memurlar için bazı ek iyileştirmeler de getirmiştir. Bu çerçevede, görev yaptıkları ülkelerin koşullarının zorluğuna göre maaşlarının yüzde on beşine kadar ek ‘teşvik ödeneği’ verilebilecektir.

Türkiye Cumhuriyetinin yurt dışında kaç büyükelçiliği vardır?

119 Büyükelçilik kurumu vardır.

Avrupa Birliğine tam üyelik başvurumuz hangi tarihte kimin döneminde yapılmıştır?

1987’de Turgut Özal döneminde yapılmıştır.

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi hangi tarihte halk oyu ile kabul edilmiştir?

16 Nisan 2017 referandumu ile kabul edilmiştir.

Diplomatlar için “kalite kontrol” amaçlı kariyer başında yapılan sınavın adı nedir?

Başkatiplik sınavıdır.