Havacılık Güvenliği Dersi 5. Ünite Özet
Hava Kargo Güvenliği
Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.
Açıköğretim derslerinden Havacılık Güvenliği Dersi 5. Ünite Özet için hazırlanan ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.
Hava Kargo Güvenliği
Giriş
Hava tas¸ımacılığında yolcu ve kayıtlı bagajı dıs¸ında, uc¸ak ambarlarında tas¸ınan es¸yalar hava kargo olarak ele alınmaktadır. Hava yolu ile genellikle hacmi ve agˆırlıgˆı nispeten düs¸ük fakat değeri yüksek olan es¸yalar tas¸ınmaktadır. Hava kargo günu¨mu¨zu¨n ekonomik dünyasında küresel tedarik zincirlerinin o¨nemli bir parc¸asıdır. Hava kargonun gitgide artan o¨nemi ve pazarın genis¸lemesi, hava kargo gu¨venligˆinin o¨nemini de artırmakta ve hava kargoyu kasıtlı suc¸ tehditlerine kars¸ı daha cazip ha^le getirmektedir.
Hava Kargo Güvenli·k Ri·skleri·
Es¸yaların hava kargo olarak nitelendirilebilmesi ic¸in o¨ncelikle kargoya ait kons¸imentonun (airwaybill) du¨zenlenmesi gerekmektedir. Hava kargo heterojen bir yapıya sahip olduğu ic¸in sınıflandırma yapılarak yüklerin türlerine go¨re ayrılması gerekmektedir. En sık kars¸ılas¸ılan sınıfandırma bic¸imi, kargoyu genel kargolar ve o¨zel kargolar s¸eklinde yapılanıdır. Genel kargolar, o¨zelliği olan maddeler ve tehlikeli maddeler gibi kabulünde, yüklenmesinde ve depolanmasında o¨zel bir is¸leme gerek duyulmayan ve ulas¸tırılmalarında acil bir durumun so¨z konusu olmadıgˆı kargolardır. Özel kargolar ise; Canlı hayvan, nakledilecek insan organı gibi yapıları ve ic¸erdikleri maddeler bakımından uc¸agˆa yükleme ve bos¸altma sırasında o¨zel hizmet gerektiren kargolardır. Bu sınıflandırmanın yanında yine sık kullanılan bir digˆer sınıflandırma ise kargonun o¨zelligˆi ile beraber ulas¸ım hizmetinin gereklerini de ele alarak yapılanıdır. Bunların yanında kargoların acil, rutin bozulabilir ve rutin bozulmaz kargo s¸eklinde sınıflandırılması da mevcuttur. Hava kargo lojistik sürec¸leri ac¸ısından en fazla gu¨venlik riski yaratan kargo c¸es¸idi, tehlikeli maddelerdir. Tehlikeli maddeler 9 sınıf ve 16 bo¨lu¨mde incelenmektedir. Tehlikeli madde tas¸ımacılığı konusunda temel düzenleme olan Birles¸mis¸ Milletler Tehlikeli Maddeler O¨rnek Du¨zenlemelerinde bazı tehlikeli maddeler riskleri nedeniyle gu¨venlik ac¸ısından yu¨ksek o¨neme sahip maddeler olarak belirlenmis¸tir. Güvenlik ac¸ısından yu¨ksek o¨neme sahip tehlikeli maddeler, herhangi bir tero¨rist saldırı amacıyla kullanılması durumunda kitlesel bir etki ortaya c¸ıkabilmektedir. Hava kargo endüstrisinde tero¨rizmle ilgili temel gu¨venlik riskleri üc¸ grupta ele alınmaktadır:
- Uc¸ak kac¸ırma; Bir kargo uc¸ağını kac¸ırarak kitle imha silahı olarak kullanma
- Bir patlayıcının, uc¸akta tas¸ınmak üzere tedarik zincirine sunulması
- Silah, patlayıcı, kimyasal, biyolojik, radyoaktif ya da nükleer maddelerin yasa dıs¸ı olarak hava kargo ile tas¸ınması
Temel tero¨rizm risklerinin yanı sıra sabotaj, hırsızlık, soygun ve kargo olarak tas¸ınan es¸yanın kanuna aykırı ya da izinsiz bic¸imde alınması riski hava kargo ile ilis¸kili digˆer bir risk grubudur. ABD’de oldukc¸a eskiye dayanan hava kargo güvenliğinin sağlaması ic¸in yapılan c¸alıs¸malar sonunda “bilinen go¨ndericiler” adı altında yeni bir program uygulamaya konularak, yalnızca hava yolu s¸irketleriyle gec¸mis¸te is¸ yapmıs¸ tas¸ımacılık s¸irketlerinin kargolarının uc¸aklarda tas¸ınmasına izin verilmis¸tir. ICAO da tedarik zinciri gu¨venlik su¨recini olus¸turmak u¨zere “bilinen go¨nderici” ve “yetkili acente” kavramlarını ic¸erecek du¨zenlemeleri gerekli kılmıs¸tır. Amerika Birles¸ik Devletleri Ulas¸tırma Gu¨venligˆi I ·daresi (TSA) u¨lkeye giris¸ yapacak tu¨m hava kargolar ic¸in hava yolu sekto¨ru¨ne ve kargo tas¸ıyıcılarına yo¨nelik ek gu¨venlik o¨nlemleri getirmis¸tir.
Hava Kargo Loji·stik Süreci·
Hava kargo lojistik su¨recinin temel olarak u¨c¸ elemanı bulunmaktadır:
- Go¨ndericiler
- Tas¸ıyıcılar
- Alıcılar
Dıs¸ kaynakların kullanımı ile hava kargo lojistik süreci; hava yolu is¸letmelerinin, yer hizmetleri kurulus¸larının, hava kargo acentelerinin, tas¸ıma is¸leri komisyoncularının, güvenlik kontrollerini uygulayan entegre depolama ve nakil hizmetlerinden sorumlu lojistik sağlayıcıların, go¨ndericilerin ve tedarik zincirinde yer alan diğer kurulus¸ların da^hil oldugˆu bir su¨rece do¨nu¨s¸mektedir. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü; hava yolu is¸letmelerinin, yer hizmetleri kurulus¸larının, hava kargo acentelerinin, tas¸ıma is¸leri komisyoncularının, güvenlik kontrollerini uygulayan entegre depolama ve nakil hizmetlerinden sorumlu lojistik sagˆlayıcıların, go¨ndericilerin ve tedarik zincirinde yer alan diğer kurulus¸ların go¨rev, yetki ve sorumlulukları ile güvenli tedarik zincirinde yer alan personelin is¸e alımı, nitelikleri ve eğitimleri hakkında uygulanacak usul ve esasları du¨zenlemek amacıyla “Hava Kargo ve Posta Gu¨venligˆi Talimatı”hazırlamıs¸tır.
Go¨nderici hava kargo da dahil olmak üzere herhangi bir tas¸ımacılık sürecini bas¸latan taraftır. Kargolar; go¨nderici tarafından ambalajlanmıs¸, belgelendirilmis¸ ve adres tespiti yapılmıs¸ olarak hava yolu s¸irketine teslim edilmelidir. yu¨ku¨n paketlenmesi, tas¸ınması ve dagˆıtımı ile ilgili tu¨m kurallar da^hil olmak u¨zere; kargonun c¸ıktıgˆı, transit gec¸tigˆi veya varıs¸ u¨lkelerinde yu¨ru¨rlu¨kte bulunan yasalara ve devletlerin uygulamalarına riayet etmek, belirtilen yasa ve kararların gerektirdigˆi tu¨m bilgileri sagˆlamak, bu bilgileri hava yolu kons¸imentosuna eklemek zorundadır. Aksi ha^lde go¨nderici bu hu¨kme uyulmaması nedeniyle meydana gelebilecek zarar ve kayıplardan sorumludur. Sekto¨rdeki yaygın isimleriyle freight forwarder’lar kara yolu, hava yolu, deniz yolu demir yolu tas¸ımacılıgˆının ve kombine tas¸ımacılıgˆın yanı sıra lojistik hizmetler veren; gu¨mru¨kleme ve sigorta hizmetlerini gerc¸ekles¸tiren ve aktif bir acente agˆına sahip olan genellikle uluslararası hizmet organizato¨r firmalardır. Freight forwarderlar, farklı birc¸ok go¨nderenden teslim aldıkları go¨nderileri birles¸tirerek konsolide go¨nderi s¸eklinde, hacim ve agˆırlık ac¸ısından en hesaplı ambalajlama yaparak hizmetlerin uluslararası standarda ulas¸tırılarak kalite ve maliyetlerin arzu edilen seviyeye getirilmesi sagˆlanabilmektedirler.
Lojistik firma bir (International Air Transport Association Uluslararası Hava Tas¸ımacılığı Birligˆi) acentesi ise hava yolu tas¸ıma s¸irketinin yasal temsilcisi olarak her tu¨rlu¨ is¸lemi yapmaya yetkilidir. Bir hava yolu is¸letmesinden temsil yetkisi alan acenteler o hava yolu is¸letmesi namına ve hesabına tas¸ıma so¨zles¸mesi yapabilmektedirler.
Türkiye’de yer hizmeti veren kurulus¸lar, Havaalanları Yer Hizmetleri Yo¨netmeligˆi’nde (SHY-22) belirtilen s¸artları sağlayarak her havaalanı ve her bir hizmet türu¨ ic¸in ayrı c¸alıs¸ma ruhsatı alan kurulus¸lardır. Bu ruhsat c¸erc¸evesinde kargolar ic¸in kargo kontrolü, birim yükleme gerec¸lerinin kontrolu¨, yu¨kleme-bos¸altma (ramp) ve ellec¸leme ile gerektiğinde ruhsat da^hilinde gümru¨klu¨ depolama ve antrepo hizmeti veren kurulus¸lardır. Nakliyat bo¨lu¨mu¨nu¨ gerc¸ekles¸tiren is¸letmeler, havayolları ya da digˆer bir ifade ile tas¸ıyıcılardır. Aynı zamanda bunlara uc¸ak ya da havaaracı is¸leticileri adı da verilmektedir. Yolcu ve kargo tas¸ıyan havayollarının yanında bir de UPS, FedEx gibi ekspres tas¸ıyıcılar, küresel hava kargo sekto¨ru¨nde o¨nemli bir yer tutmaktadırlar. Bunlar kargo acenteleri, freight forwarder, yer hizmeti is¸letmesi ve hava yolu gibi sürec¸teki tüm elemanların go¨revlerini bu¨nyelerinde birles¸tirerek entegre kargo tas¸ıma hizmeti sunmaktadırlar. Bu nedenle bunlara “entegre tas¸ıyıcılar” adı da verilmektedir. Hava tas¸ımacılıgˆında kargo c¸es¸itli bic¸imlerde tas¸ınabilmektedir. Hem yolcu hem de kargo tas¸ıyan uc¸ak tiplerinde, yalnızca kargo tas¸ımak üzere tasarlanmıs¸ ya da modifiye edilmis¸ kargo uc¸aklarında tas¸ıma yapılabilmektedir. Hava kargonun güvenlik riskleri de tas¸ıma bic¸imine go¨re farklılık go¨stermektedir, güvenlik uygulamalarının standardizasyonu tas¸ımalarda. Go¨nderide sadece kargo havaaracında tas¸ınması ic¸in yeterli olan standartlarda güvenlik uygulamalarının gerc¸ekles¸tirildi gˆini belirtmek ic¸in kullanılan SCO ve go¨nderide hem kargo hem de yolcu uc¸agˆında tas¸ınması ic¸in yeterli olan standartlarda güvenlik uygulamalarının gerc¸ekles¸tirildiğini belirtmek ic¸in kullanılan SPX olmak u¨zere farklı kodlar kullanılır. Uc¸ağa yükleme s¸ekillerine go¨re kargolar; do¨kme (bulk) ve ULD kargolar olmak üzere ikiye ayrılır. ULD Uc¸aklarda kullanılan iglo, konteyner, palet gibi birim yu¨kleme arac¸larıdır. 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’na go¨re hava yoluyla tehlikeli madde tas¸ımasının, ICAO’nun Ek-18 doküman 9284_AN/905 ve IATA’nın silah, cephane, her tu¨rlu¨ harp malzemeleri, patlayıcı vb. tehlikeli maddeler ile ilgili düzenlemesinde yer alan kurallar c¸erc¸evesinde yapılması zorunludur.
Kargo Güvenlik Kontrolleri
Uygulanabildigˆi yerlerde tarama da da^hil olmak u¨zere tu¨m kargo ve postanın uc¸agˆa yu¨klenmeden o¨nce gu¨venlik kontrollerine tabi tutulmasını sagˆlayan bir dizi standart getirmis¸tir. Prensipte havaaracı is¸leticisi, uc¸agˆa yu¨klemeden o¨nce kargo ve postanın %100 oranında taranmasını sagˆlayarak kargo gu¨venligˆinde tu¨m sorumlulugˆu u¨stlenebilir. Ancak hava kargo ic¸in bunu uygulamak c¸oğu zaman mümkün değildir. SHT-17.6’ya go¨re gu¨venlik kontrolu¨, yasaklı o¨gˆelerin giris¸ini o¨nleyebilecek usullerin uygulanmasını ifade etmektedir. Hava kargo ile ilgili gu¨venlik kontrolleri ise aynı talimatın 6. maddesinde s¸u s¸ekilde sıralanmaktadır:
- Havaaracına yüklenmeden o¨nce tüm kargo ve postaların güvenlik kontrollerine tabi tutulması zorunludur. Hava yolu is¸letmesi, bu gibi kontrolleri kendi uygulamadıkc¸a veya yetkili acente, bilinen go¨nderici veya kayıtlı go¨nderici tarafından bu gibi kontrollerin uygulandığını teyit etmedikc¸e havaaracında tas¸ımak üzere kargo ve posta kabul edemez.
- Hava yolu is¸letmeleri, go¨nderi teslim aldıkları yetkili acente, bilinen go¨nderici ve kayıtlı go¨ndericilerin uyguladıkları güvenlik kontrollerini kalite kontrol kapsamında inceleyebilir.
- Hava kargo ve postanın güvenlik kontrollerine tabi tutulmasına dair digˆer standart ve uygulamalar Millî Sivil Havacılık Güvenlik Programı’nda düzenlenmis¸tir.
Bu ac¸ıdan güvenlik kontrollerinde yetkili acenta tarafından belirlenen güvenlik kontrolleri uygulandıktan sonra kabul edilmis¸ go¨nderi, güvenli go¨nderiye do¨nüs¸ür. Güvenli go¨nderilerin korunması da yetkili acente sorumlulugˆundadır. Hazırlanan go¨nderi, gu¨venlik beyan formu (Yetkili acente tarafından go¨nderiyi sevk ederken elektronik veya yazılı formatta hazırlanan ve go¨nderiye es¸lik eden ve c¸es¸itli bilgileri ic¸eren doküman) havaaracına yu¨kleme yapılmadan o¨nce ve yükleme yapıldıktan sonra saat boyunca veya saatten uzun su¨ren uc¸us¸larda uc¸us¸ süresi boyunca muhafaza edilmelidir ve as¸agˆıdaki bilgileri ic¸ermelidir:
- Sivil Havacılık Genel Müdürlügˆü tarafından verilen yetki belgesi numarası,
- Kons¸imento numarası,
- Go¨nderinin ic¸erigˆi,
- SPX, SCO ve SHR güvenlik durumlarından go¨nderi ic¸in gec¸erli olan biri
- KC, AC, RA veya Kullanılan ve uygulanan tarama yo¨ntemi belirten veya Tarama muafiyeti nedeni belirten güvenlik durumlarından biri
- Güvenlik durumunu belirleyen kis¸inin ismi veya denk bir tanımlama ile güvenlik durumunun belirlendigˆi tarih ve zaman
- Bas¸ka bir yetkili acentenin go¨nderiye vermis¸ oldugˆu güvenlik durumunu kabul etmis¸ olan yetkili acentenin yetki belge numarası
Yetkili acente; güvenli go¨nderinin kabulü, korunması ve belgelenmesinde güvenlik o¨nlemlerinin alt yükleniciye verilmesine yo¨nelik bazı hususlarda alt so¨zles¸me yapabilir. Uzman personel ve nitelikleri ise SHT-17.6’da ele alınan bir bas¸ka husustur. Yetki belgesi verilerek onaylanmıs¸ kurulus¸lar, gu¨venlik kontrolu¨ yapan tu¨m go¨revlilerin SHT-17.2 Talimatı gereklilikleri ile uyumlu bir bic¸imde is¸e alınmasını ve egˆitilmesini sagˆlamak durumundadır.
Kargo Terminali Güvenliği
Kargo terminalinin temel is¸levi, kargonun bas¸langıc¸ noktasından varıs¸ noktasına hareketini sagˆlamaktır. Tipik olarak bas¸langıc¸ noktasında kargo, yer hizmeti aracılıgˆıyla bos¸altılır, gerekirse tartılır ve egˆer kons¸imento ve ilgili digˆer dokümanlar go¨nderilen mallar ile birlikte gelmis¸ ise is¸lemi yapılarak kargo varıs¸ noktasına go¨re ayrılır. Güvenlik go¨nderilen malların tesliminde kullanılan kamyonların park edebilmeleri ic¸in varolan park alanlarından bas¸lanarak sağlanmalıdır. Go¨nderilen mallar, terminalin ic¸ine alındıktan sonra gu¨c¸lu¨k c¸ıkaran is¸lerden biri de ayırma su¨recidir. Kargoların ayırılması ic¸in düs¸ük mekanize, ac¸ık mekanize ve sabit mekanizeden olus¸an üc¸ tip mekanizasyon sistemi kullanılmaktadır. O¨zellikle tas¸ıma ve depolama gibi is¸lerdeki is¸gu¨cu¨nu¨n fazla nitelik gerektirmemesi, is¸gu¨cu¨nu¨n ucuz oldugˆu u¨lkelerde mekanizasyon yerine bu is¸lerde yogˆun olarak insan gu¨cu¨ne dayanan is¸letim modellerinin tercih edilmesine neden olmaktadır. Bu durum ise hem kis¸i sayısının fazlalıgˆı hem de personel devir hızının yu¨ksekligˆi nedeniyle insan kaynaklı tehditlere yo¨nelik riski artırmaktadır. I ·s¸e giris¸ o¨ncesindeki gu¨venlik aras¸tırmalarının derinlemesine yapılması, is¸ esnasında tarama ve izlemelerin su¨rekli bic¸imde sagˆlanması, c¸alıs¸anlarla daha uzun kontrat su¨relerinin yapılması insan kaynaklı gu¨venlik riskini kontrol etmeye yardımcı olabilecek o¨nlemler arasında yer almaktadır. Operasyonel ac¸ıdan karmas¸ık bir problem olan yu¨ku¨n uc¸us¸a hazırlanma su¨recinde gu¨venlik ac¸ısından gerekli tedbirlerin alınması, eris¸imin sadece yetkili kis¸ilerle kısıtlanması gerekmektedir. Aksi ha^lde uc¸agˆa yo¨nlendirilen kargolar, sabotaj veya bomba gibi risklere ac¸ık ha^le gelebilmektedir. Terminal operasyonlarının bir diğer problemi olan doküman akıs¸ı süreci gelis¸en teknoloji ile hızlandırılmıs¸ (e-kons¸imento gibi) ve yetkisiz kis¸ilerin sürece eris¸imi engellenerek bilgi güvenliği arttırılmıs¸tır. Bazı havaalanlarında, farklı hava yollarına kargo terminalleri tahsis edilmis¸tir. Aynı zamanda freight forwarderlar ic¸in kargoları konsolide etme ve dagˆıtım is¸lemlerinin yerine getirilebilmesi ic¸in alanlar ve ofis alanları ayrılmıs¸tır. Tu¨m bu sahaların gu¨venligˆinin sagˆlanması ayrı birer mu¨cadele alanıdır. Depolama alanlarındaki güvenlik o¨nlemleri hava kargo ic¸in bekleme zamanları ve kargonun cinsi go¨z o¨nüne bulundurularak alınmalıdır. Hava kargo terminalinde yalnızca giden ya da gelen kargolar bulunmaz. Aynı zamanda geldigˆi havaaracı dıs¸ında bas¸ka bir havaaracı ile devamı olan kargo veya posta anlamına gelen transfer ve transit kargonun da gu¨venligˆinin sagˆlanması gerekir. Havaalanı kargo terminali giris¸ kontrolu¨nde u¨c¸ kritik husus so¨z konusudur. Bunları, s¸u s¸ekilde sıralamak mu¨mku¨ndu¨r:
- Yetkilendirilmemis¸ bireylerin giris¸i engellenmelidir.
- Korunan bo¨lgelere yetkilendirilmemis¸ giris¸ler izlenmelidir.
- Yetkilendirilmemis¸ giris¸ yapan kis¸iler ve arac¸lar yakalanmalıdır.
Tüm bu fonksiyonlar, Havaalanı Güvenlik Programı’nın bir parc¸ası olarak formüle edilmeli ve dokümantasyonu yapılmalıdır.
Giriş
Hava tas¸ımacılığında yolcu ve kayıtlı bagajı dıs¸ında, uc¸ak ambarlarında tas¸ınan es¸yalar hava kargo olarak ele alınmaktadır. Hava yolu ile genellikle hacmi ve agˆırlıgˆı nispeten düs¸ük fakat değeri yüksek olan es¸yalar tas¸ınmaktadır. Hava kargo günu¨mu¨zu¨n ekonomik dünyasında küresel tedarik zincirlerinin o¨nemli bir parc¸asıdır. Hava kargonun gitgide artan o¨nemi ve pazarın genis¸lemesi, hava kargo gu¨venligˆinin o¨nemini de artırmakta ve hava kargoyu kasıtlı suc¸ tehditlerine kars¸ı daha cazip ha^le getirmektedir.
Hava Kargo Güvenli·k Ri·skleri·
Es¸yaların hava kargo olarak nitelendirilebilmesi ic¸in o¨ncelikle kargoya ait kons¸imentonun (airwaybill) du¨zenlenmesi gerekmektedir. Hava kargo heterojen bir yapıya sahip olduğu ic¸in sınıflandırma yapılarak yüklerin türlerine go¨re ayrılması gerekmektedir. En sık kars¸ılas¸ılan sınıfandırma bic¸imi, kargoyu genel kargolar ve o¨zel kargolar s¸eklinde yapılanıdır. Genel kargolar, o¨zelliği olan maddeler ve tehlikeli maddeler gibi kabulünde, yüklenmesinde ve depolanmasında o¨zel bir is¸leme gerek duyulmayan ve ulas¸tırılmalarında acil bir durumun so¨z konusu olmadıgˆı kargolardır. Özel kargolar ise; Canlı hayvan, nakledilecek insan organı gibi yapıları ve ic¸erdikleri maddeler bakımından uc¸agˆa yükleme ve bos¸altma sırasında o¨zel hizmet gerektiren kargolardır. Bu sınıflandırmanın yanında yine sık kullanılan bir digˆer sınıflandırma ise kargonun o¨zelligˆi ile beraber ulas¸ım hizmetinin gereklerini de ele alarak yapılanıdır. Bunların yanında kargoların acil, rutin bozulabilir ve rutin bozulmaz kargo s¸eklinde sınıflandırılması da mevcuttur. Hava kargo lojistik sürec¸leri ac¸ısından en fazla gu¨venlik riski yaratan kargo c¸es¸idi, tehlikeli maddelerdir. Tehlikeli maddeler 9 sınıf ve 16 bo¨lu¨mde incelenmektedir. Tehlikeli madde tas¸ımacılığı konusunda temel düzenleme olan Birles¸mis¸ Milletler Tehlikeli Maddeler O¨rnek Du¨zenlemelerinde bazı tehlikeli maddeler riskleri nedeniyle gu¨venlik ac¸ısından yu¨ksek o¨neme sahip maddeler olarak belirlenmis¸tir. Güvenlik ac¸ısından yu¨ksek o¨neme sahip tehlikeli maddeler, herhangi bir tero¨rist saldırı amacıyla kullanılması durumunda kitlesel bir etki ortaya c¸ıkabilmektedir. Hava kargo endüstrisinde tero¨rizmle ilgili temel gu¨venlik riskleri üc¸ grupta ele alınmaktadır:
- Uc¸ak kac¸ırma; Bir kargo uc¸ağını kac¸ırarak kitle imha silahı olarak kullanma
- Bir patlayıcının, uc¸akta tas¸ınmak üzere tedarik zincirine sunulması
- Silah, patlayıcı, kimyasal, biyolojik, radyoaktif ya da nükleer maddelerin yasa dıs¸ı olarak hava kargo ile tas¸ınması
Temel tero¨rizm risklerinin yanı sıra sabotaj, hırsızlık, soygun ve kargo olarak tas¸ınan es¸yanın kanuna aykırı ya da izinsiz bic¸imde alınması riski hava kargo ile ilis¸kili digˆer bir risk grubudur. ABD’de oldukc¸a eskiye dayanan hava kargo güvenliğinin sağlaması ic¸in yapılan c¸alıs¸malar sonunda “bilinen go¨ndericiler” adı altında yeni bir program uygulamaya konularak, yalnızca hava yolu s¸irketleriyle gec¸mis¸te is¸ yapmıs¸ tas¸ımacılık s¸irketlerinin kargolarının uc¸aklarda tas¸ınmasına izin verilmis¸tir. ICAO da tedarik zinciri gu¨venlik su¨recini olus¸turmak u¨zere “bilinen go¨nderici” ve “yetkili acente” kavramlarını ic¸erecek du¨zenlemeleri gerekli kılmıs¸tır. Amerika Birles¸ik Devletleri Ulas¸tırma Gu¨venligˆi I ·daresi (TSA) u¨lkeye giris¸ yapacak tu¨m hava kargolar ic¸in hava yolu sekto¨ru¨ne ve kargo tas¸ıyıcılarına yo¨nelik ek gu¨venlik o¨nlemleri getirmis¸tir.
Hava Kargo Loji·stik Süreci·
Hava kargo lojistik su¨recinin temel olarak u¨c¸ elemanı bulunmaktadır:
- Go¨ndericiler
- Tas¸ıyıcılar
- Alıcılar
Dıs¸ kaynakların kullanımı ile hava kargo lojistik süreci; hava yolu is¸letmelerinin, yer hizmetleri kurulus¸larının, hava kargo acentelerinin, tas¸ıma is¸leri komisyoncularının, güvenlik kontrollerini uygulayan entegre depolama ve nakil hizmetlerinden sorumlu lojistik sağlayıcıların, go¨ndericilerin ve tedarik zincirinde yer alan diğer kurulus¸ların da^hil oldugˆu bir su¨rece do¨nu¨s¸mektedir. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü; hava yolu is¸letmelerinin, yer hizmetleri kurulus¸larının, hava kargo acentelerinin, tas¸ıma is¸leri komisyoncularının, güvenlik kontrollerini uygulayan entegre depolama ve nakil hizmetlerinden sorumlu lojistik sagˆlayıcıların, go¨ndericilerin ve tedarik zincirinde yer alan diğer kurulus¸ların go¨rev, yetki ve sorumlulukları ile güvenli tedarik zincirinde yer alan personelin is¸e alımı, nitelikleri ve eğitimleri hakkında uygulanacak usul ve esasları du¨zenlemek amacıyla “Hava Kargo ve Posta Gu¨venligˆi Talimatı”hazırlamıs¸tır.
Go¨nderici hava kargo da dahil olmak üzere herhangi bir tas¸ımacılık sürecini bas¸latan taraftır. Kargolar; go¨nderici tarafından ambalajlanmıs¸, belgelendirilmis¸ ve adres tespiti yapılmıs¸ olarak hava yolu s¸irketine teslim edilmelidir. yu¨ku¨n paketlenmesi, tas¸ınması ve dagˆıtımı ile ilgili tu¨m kurallar da^hil olmak u¨zere; kargonun c¸ıktıgˆı, transit gec¸tigˆi veya varıs¸ u¨lkelerinde yu¨ru¨rlu¨kte bulunan yasalara ve devletlerin uygulamalarına riayet etmek, belirtilen yasa ve kararların gerektirdigˆi tu¨m bilgileri sagˆlamak, bu bilgileri hava yolu kons¸imentosuna eklemek zorundadır. Aksi ha^lde go¨nderici bu hu¨kme uyulmaması nedeniyle meydana gelebilecek zarar ve kayıplardan sorumludur. Sekto¨rdeki yaygın isimleriyle freight forwarder’lar kara yolu, hava yolu, deniz yolu demir yolu tas¸ımacılıgˆının ve kombine tas¸ımacılıgˆın yanı sıra lojistik hizmetler veren; gu¨mru¨kleme ve sigorta hizmetlerini gerc¸ekles¸tiren ve aktif bir acente agˆına sahip olan genellikle uluslararası hizmet organizato¨r firmalardır. Freight forwarderlar, farklı birc¸ok go¨nderenden teslim aldıkları go¨nderileri birles¸tirerek konsolide go¨nderi s¸eklinde, hacim ve agˆırlık ac¸ısından en hesaplı ambalajlama yaparak hizmetlerin uluslararası standarda ulas¸tırılarak kalite ve maliyetlerin arzu edilen seviyeye getirilmesi sagˆlanabilmektedirler.
Lojistik firma bir (International Air Transport Association Uluslararası Hava Tas¸ımacılığı Birligˆi) acentesi ise hava yolu tas¸ıma s¸irketinin yasal temsilcisi olarak her tu¨rlu¨ is¸lemi yapmaya yetkilidir. Bir hava yolu is¸letmesinden temsil yetkisi alan acenteler o hava yolu is¸letmesi namına ve hesabına tas¸ıma so¨zles¸mesi yapabilmektedirler.
Türkiye’de yer hizmeti veren kurulus¸lar, Havaalanları Yer Hizmetleri Yo¨netmeligˆi’nde (SHY-22) belirtilen s¸artları sağlayarak her havaalanı ve her bir hizmet türu¨ ic¸in ayrı c¸alıs¸ma ruhsatı alan kurulus¸lardır. Bu ruhsat c¸erc¸evesinde kargolar ic¸in kargo kontrolü, birim yükleme gerec¸lerinin kontrolu¨, yu¨kleme-bos¸altma (ramp) ve ellec¸leme ile gerektiğinde ruhsat da^hilinde gümru¨klu¨ depolama ve antrepo hizmeti veren kurulus¸lardır. Nakliyat bo¨lu¨mu¨nu¨ gerc¸ekles¸tiren is¸letmeler, havayolları ya da digˆer bir ifade ile tas¸ıyıcılardır. Aynı zamanda bunlara uc¸ak ya da havaaracı is¸leticileri adı da verilmektedir. Yolcu ve kargo tas¸ıyan havayollarının yanında bir de UPS, FedEx gibi ekspres tas¸ıyıcılar, küresel hava kargo sekto¨ru¨nde o¨nemli bir yer tutmaktadırlar. Bunlar kargo acenteleri, freight forwarder, yer hizmeti is¸letmesi ve hava yolu gibi sürec¸teki tüm elemanların go¨revlerini bu¨nyelerinde birles¸tirerek entegre kargo tas¸ıma hizmeti sunmaktadırlar. Bu nedenle bunlara “entegre tas¸ıyıcılar” adı da verilmektedir. Hava tas¸ımacılıgˆında kargo c¸es¸itli bic¸imlerde tas¸ınabilmektedir. Hem yolcu hem de kargo tas¸ıyan uc¸ak tiplerinde, yalnızca kargo tas¸ımak üzere tasarlanmıs¸ ya da modifiye edilmis¸ kargo uc¸aklarında tas¸ıma yapılabilmektedir. Hava kargonun güvenlik riskleri de tas¸ıma bic¸imine go¨re farklılık go¨stermektedir, güvenlik uygulamalarının standardizasyonu tas¸ımalarda. Go¨nderide sadece kargo havaaracında tas¸ınması ic¸in yeterli olan standartlarda güvenlik uygulamalarının gerc¸ekles¸tirildi gˆini belirtmek ic¸in kullanılan SCO ve go¨nderide hem kargo hem de yolcu uc¸agˆında tas¸ınması ic¸in yeterli olan standartlarda güvenlik uygulamalarının gerc¸ekles¸tirildiğini belirtmek ic¸in kullanılan SPX olmak u¨zere farklı kodlar kullanılır. Uc¸ağa yükleme s¸ekillerine go¨re kargolar; do¨kme (bulk) ve ULD kargolar olmak üzere ikiye ayrılır. ULD Uc¸aklarda kullanılan iglo, konteyner, palet gibi birim yu¨kleme arac¸larıdır. 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’na go¨re hava yoluyla tehlikeli madde tas¸ımasının, ICAO’nun Ek-18 doküman 9284_AN/905 ve IATA’nın silah, cephane, her tu¨rlu¨ harp malzemeleri, patlayıcı vb. tehlikeli maddeler ile ilgili düzenlemesinde yer alan kurallar c¸erc¸evesinde yapılması zorunludur.
Kargo Güvenlik Kontrolleri
Uygulanabildigˆi yerlerde tarama da da^hil olmak u¨zere tu¨m kargo ve postanın uc¸agˆa yu¨klenmeden o¨nce gu¨venlik kontrollerine tabi tutulmasını sagˆlayan bir dizi standart getirmis¸tir. Prensipte havaaracı is¸leticisi, uc¸agˆa yu¨klemeden o¨nce kargo ve postanın %100 oranında taranmasını sagˆlayarak kargo gu¨venligˆinde tu¨m sorumlulugˆu u¨stlenebilir. Ancak hava kargo ic¸in bunu uygulamak c¸oğu zaman mümkün değildir. SHT-17.6’ya go¨re gu¨venlik kontrolu¨, yasaklı o¨gˆelerin giris¸ini o¨nleyebilecek usullerin uygulanmasını ifade etmektedir. Hava kargo ile ilgili gu¨venlik kontrolleri ise aynı talimatın 6. maddesinde s¸u s¸ekilde sıralanmaktadır:
- Havaaracına yüklenmeden o¨nce tüm kargo ve postaların güvenlik kontrollerine tabi tutulması zorunludur. Hava yolu is¸letmesi, bu gibi kontrolleri kendi uygulamadıkc¸a veya yetkili acente, bilinen go¨nderici veya kayıtlı go¨nderici tarafından bu gibi kontrollerin uygulandığını teyit etmedikc¸e havaaracında tas¸ımak üzere kargo ve posta kabul edemez.
- Hava yolu is¸letmeleri, go¨nderi teslim aldıkları yetkili acente, bilinen go¨nderici ve kayıtlı go¨ndericilerin uyguladıkları güvenlik kontrollerini kalite kontrol kapsamında inceleyebilir.
- Hava kargo ve postanın güvenlik kontrollerine tabi tutulmasına dair digˆer standart ve uygulamalar Millî Sivil Havacılık Güvenlik Programı’nda düzenlenmis¸tir.
Bu ac¸ıdan güvenlik kontrollerinde yetkili acenta tarafından belirlenen güvenlik kontrolleri uygulandıktan sonra kabul edilmis¸ go¨nderi, güvenli go¨nderiye do¨nüs¸ür. Güvenli go¨nderilerin korunması da yetkili acente sorumlulugˆundadır. Hazırlanan go¨nderi, gu¨venlik beyan formu (Yetkili acente tarafından go¨nderiyi sevk ederken elektronik veya yazılı formatta hazırlanan ve go¨nderiye es¸lik eden ve c¸es¸itli bilgileri ic¸eren doküman) havaaracına yu¨kleme yapılmadan o¨nce ve yükleme yapıldıktan sonra saat boyunca veya saatten uzun su¨ren uc¸us¸larda uc¸us¸ süresi boyunca muhafaza edilmelidir ve as¸agˆıdaki bilgileri ic¸ermelidir:
- Sivil Havacılık Genel Müdürlügˆü tarafından verilen yetki belgesi numarası,
- Kons¸imento numarası,
- Go¨nderinin ic¸erigˆi,
- SPX, SCO ve SHR güvenlik durumlarından go¨nderi ic¸in gec¸erli olan biri
- KC, AC, RA veya Kullanılan ve uygulanan tarama yo¨ntemi belirten veya Tarama muafiyeti nedeni belirten güvenlik durumlarından biri
- Güvenlik durumunu belirleyen kis¸inin ismi veya denk bir tanımlama ile güvenlik durumunun belirlendigˆi tarih ve zaman
- Bas¸ka bir yetkili acentenin go¨nderiye vermis¸ oldugˆu güvenlik durumunu kabul etmis¸ olan yetkili acentenin yetki belge numarası
Yetkili acente; güvenli go¨nderinin kabulü, korunması ve belgelenmesinde güvenlik o¨nlemlerinin alt yükleniciye verilmesine yo¨nelik bazı hususlarda alt so¨zles¸me yapabilir. Uzman personel ve nitelikleri ise SHT-17.6’da ele alınan bir bas¸ka husustur. Yetki belgesi verilerek onaylanmıs¸ kurulus¸lar, gu¨venlik kontrolu¨ yapan tu¨m go¨revlilerin SHT-17.2 Talimatı gereklilikleri ile uyumlu bir bic¸imde is¸e alınmasını ve egˆitilmesini sagˆlamak durumundadır.
Kargo Terminali Güvenliği
Kargo terminalinin temel is¸levi, kargonun bas¸langıc¸ noktasından varıs¸ noktasına hareketini sagˆlamaktır. Tipik olarak bas¸langıc¸ noktasında kargo, yer hizmeti aracılıgˆıyla bos¸altılır, gerekirse tartılır ve egˆer kons¸imento ve ilgili digˆer dokümanlar go¨nderilen mallar ile birlikte gelmis¸ ise is¸lemi yapılarak kargo varıs¸ noktasına go¨re ayrılır. Güvenlik go¨nderilen malların tesliminde kullanılan kamyonların park edebilmeleri ic¸in varolan park alanlarından bas¸lanarak sağlanmalıdır. Go¨nderilen mallar, terminalin ic¸ine alındıktan sonra gu¨c¸lu¨k c¸ıkaran is¸lerden biri de ayırma su¨recidir. Kargoların ayırılması ic¸in düs¸ük mekanize, ac¸ık mekanize ve sabit mekanizeden olus¸an üc¸ tip mekanizasyon sistemi kullanılmaktadır. O¨zellikle tas¸ıma ve depolama gibi is¸lerdeki is¸gu¨cu¨nu¨n fazla nitelik gerektirmemesi, is¸gu¨cu¨nu¨n ucuz oldugˆu u¨lkelerde mekanizasyon yerine bu is¸lerde yogˆun olarak insan gu¨cu¨ne dayanan is¸letim modellerinin tercih edilmesine neden olmaktadır. Bu durum ise hem kis¸i sayısının fazlalıgˆı hem de personel devir hızının yu¨ksekligˆi nedeniyle insan kaynaklı tehditlere yo¨nelik riski artırmaktadır. I ·s¸e giris¸ o¨ncesindeki gu¨venlik aras¸tırmalarının derinlemesine yapılması, is¸ esnasında tarama ve izlemelerin su¨rekli bic¸imde sagˆlanması, c¸alıs¸anlarla daha uzun kontrat su¨relerinin yapılması insan kaynaklı gu¨venlik riskini kontrol etmeye yardımcı olabilecek o¨nlemler arasında yer almaktadır. Operasyonel ac¸ıdan karmas¸ık bir problem olan yu¨ku¨n uc¸us¸a hazırlanma su¨recinde gu¨venlik ac¸ısından gerekli tedbirlerin alınması, eris¸imin sadece yetkili kis¸ilerle kısıtlanması gerekmektedir. Aksi ha^lde uc¸agˆa yo¨nlendirilen kargolar, sabotaj veya bomba gibi risklere ac¸ık ha^le gelebilmektedir. Terminal operasyonlarının bir diğer problemi olan doküman akıs¸ı süreci gelis¸en teknoloji ile hızlandırılmıs¸ (e-kons¸imento gibi) ve yetkisiz kis¸ilerin sürece eris¸imi engellenerek bilgi güvenliği arttırılmıs¸tır. Bazı havaalanlarında, farklı hava yollarına kargo terminalleri tahsis edilmis¸tir. Aynı zamanda freight forwarderlar ic¸in kargoları konsolide etme ve dagˆıtım is¸lemlerinin yerine getirilebilmesi ic¸in alanlar ve ofis alanları ayrılmıs¸tır. Tu¨m bu sahaların gu¨venligˆinin sagˆlanması ayrı birer mu¨cadele alanıdır. Depolama alanlarındaki güvenlik o¨nlemleri hava kargo ic¸in bekleme zamanları ve kargonun cinsi go¨z o¨nüne bulundurularak alınmalıdır. Hava kargo terminalinde yalnızca giden ya da gelen kargolar bulunmaz. Aynı zamanda geldigˆi havaaracı dıs¸ında bas¸ka bir havaaracı ile devamı olan kargo veya posta anlamına gelen transfer ve transit kargonun da gu¨venligˆinin sagˆlanması gerekir. Havaalanı kargo terminali giris¸ kontrolu¨nde u¨c¸ kritik husus so¨z konusudur. Bunları, s¸u s¸ekilde sıralamak mu¨mku¨ndu¨r:
- Yetkilendirilmemis¸ bireylerin giris¸i engellenmelidir.
- Korunan bo¨lgelere yetkilendirilmemis¸ giris¸ler izlenmelidir.
- Yetkilendirilmemis¸ giris¸ yapan kis¸iler ve arac¸lar yakalanmalıdır.
Tüm bu fonksiyonlar, Havaalanı Güvenlik Programı’nın bir parc¸ası olarak formüle edilmeli ve dokümantasyonu yapılmalıdır.