Osmanlı Diplomasisi Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Doğu Roma diplomasisinde dikkat çeken en önemli özelliklerden biri olan dinin,  yoğun olarak diplomasi araçlarından biri olarak kullanılmasının nedeni neydi?

Özellikle de doğudan ve güneyden gelen İslâm saldırılarına karşı Katolik Batı Avrupa’dan askerî yardım alabilmek için Hristiyanlığın savunucusu olarak kendisini göstermiş ve ihtiyaç duyduğunda bu özelliğini öne sürerek yardım taleplerinde bulunmuştur.

Günümde de kullanılan “Bizans Entrikaları” tabiri, Doğu Roma İmparatorluğu’nun hangi diplomasi yöntemlerinden dolayı kullanılmıştır?

Doğu Roma İmparatorluğu’nun diplomaside her şeyi ve her yolu mubah görmesini; düşman devletler arasında rekabeti kışkırtmak, yabancılara rüşvet vermek, para dağıtmak, entrika planlamak, aldatmak ve yalan söylemek ve suikast yapmak gibi hukukî ve ahlakî olmayan metotların kullanılmasını ifade etmektedir.

Diplomasi tarihinde Greklerin getirdikleri önemli yenilikler nelerdir?

Açık ve Çok Yanlı Diplomasi’nin uygulanması, diplomatik dokunulmaz­lık hakkının tanınması ve bugünkü konsolosluk kurumunun ilk örnekleri olan “proksenos” ların ortaya çıkması Greklerde görülmektedir.

İslâm tarihindeki ilk diplomatik faaliyetleri bizzat Hz. Muhammed gerçekleştirmiştir, Hz. Muhammed’in, 622 yılında yaptığı Medine Vesikası denen antlaşmanın içeriği neydi?

Medine Vesikası denen bu antlaşmayla, Medine ve çevresinde eskiden beri aralarında ça­tışma bulunan toplumlar barıştırılmış ve yeni bir toplumsal düzen inşa edilmiş­tir.Bu barışın kuralları Medine Vesikası ile garanti altına alınmıştır.

Bizans İmparatorluğun da  diplomasi, Roma’nın aksine hem kurum hem de uygulama ola­rak neden çok fazla gelişmiştir?

Doğu Roma İmparatorluğu’nun Roma İmparatorluğu kadar kudretli askerî güce sahip olmamasıydı. Doğu Roma, dış saldırılara açıktı ve bun­ lara baş edebilmesi için diplomasiye ihtiyacı vardı. Ayrıca, Doğu Roma İmparatorluğu’nun doğu ve güney sınırlarında güçlü devletlerin ve çok farklı ka­vimlerin bulunmasıydı.

XIX. yüzyılda  Avrupalıların bölgede etkin olmaya başlamasıyla İran’ın  diplomatik münasebetleri başka bir boyut kazanmıştır. Bu aşamada İran’ın icra ettiği diplomatik hamleler neler olmuştur?

Bölgede kendisi için tehlikeli olmaya başlayan Avrupalı devlete karşı onun rakibiyle ittifak antlaşması yapmıştır. Avrupalı  dev­letlerle karşılıklı olarak daimi elçilikler açılmıştır. Osmanlı Devleti’yle de diplomatik ilişkileri geliştirmektir. 

“Geçici/Tek Yanlı Diplomasinin” belirgin özellikleri nelerdir?

Geçici diplomaside taraf­lar arasındaki temas kısa “süreli” ve “geçici”; “tek yönlü” ve “dar” kapsamlıdır.

Göktürklerde  ve Uygurlarda  diplomatik temaslar, kimler tarafından yürütülürdü?

Göktürklerde (552-­744) ve Uygurlarda (742-­840) diplomatik temaslar, “bitikçi”, “ılımgacı” ve “tamgacı” diye adlandırılan görevliler tarafından yürütülürdü.

Mevcut bilgilere göre, diplomasinin günümüzdeki anlamına yakın ilk örneklerinin  Mezopotamya’da görüldüğünü  destekleyen en önemli tarihî bilgiler nelerdir?

İnsanoğlunun yerleşik hayata geçmesinin, tarımla uğraşmaya başlamasının, devamın­da ilk yerleşim birimlerinin ortaya çıkmasının takriben MÖ. 10 000’de bu bölgede gerçekleşmesidir. Özellikle de Mezopotamya ve çev­resindeki ilk şehirlerin ve şehir devletlerinin MÖ. 4000’lerde kurulması ve deva­mında bunlar arasında başlayan münasebetler vesilesiyle işleyen “diplomatik bir bağın” veya “sistemin” var olduğu söylenebilir

Tarihde XV. yüzyıla kadar devam eden süreçte kullanılan Geçici/Tek Yanlı Diplomasi’nin  uygulanması genel çerçevesi ile nasıl olmaktaydı?

Yeryü­ zündeki ilk kabilelerden itibaren insanlar, kendi aralarında vuku’ bulan çatış­malara son verebilmek; çeşitli sorunlarını çözebilmek amacıyla karşılıklı olarak “elçiler” diye adlandırıla bilecek özel yetkili şahıslar görevlendirmişlerdir. Seçilen bu elçiler,  kabilesinin bölge sınırları dışına, yani yurt dışına çıkmış; görevlendirildiği sorunu çözdükten sonra tekrar geri dönmüştür.

Sürekli Diplomasinin,XV. yüzyılda bugünkü İtalya da bulu­nan Venedik ve Ceneviz gibi şehir devletleri tarafından uygulanmaya başlamasının nedenleri neydi?

Bunun dört nedeni vardı :Bu şehir devletlerinin birbirlerini takip etme ihtiyacı,varlıklarını devam ettirebilmek için aralarındaki savaş tehlikesini ortadan kaldırmak ve barışı devamlı kılabilmek için, zayıf devletlerin di­ğer devletler nezdinde sürekli temsilci bulundurması ihtiyacı,eskiden beri yapageldikleri aktif dış ticarettir. 

Bu gün genel olarak dünya da da kabul gören siyaset bilimci  Harold Nicolson’un tanımına göre ” dar anlamda diplomasi” ne demektir?

Dar anlamda diplomasi, hükümetlerin “resmî temsilcileri olan diplomatlar vasıtasıyla yürütülen karşılıklı haberleşme ve görüşmeler sürecidir”.

Roma imparatorluğun da diplomasi, Greklerde olduğu gibi neden pek gelişme­miş ve kurumsallaşmamıştır?

Roma çevresindeki devletleri kendisiyle eşit görmediği için diplomasiye ihtiyaç duyma­mıştır. Klasik algıya göre, diplomasi zayıf­ların işiydi. Roma İmparatorluğu, “Roma Barışı”nı askerî güçle zaten sağlamıştı ve kendisi tek mer­kezdi. Dolayısıyla çevreyi teşkil eden komşularına karşı diplomasiye hiç de ihtiya­cı yoktu. İhtiyacı olmadığı için de, diplomasi Greklerde olduğu gibi pek gelişme­miş ve kurumsallaşmamıştır.

Yabancı elçilerin Çin İmparatoru’nun huzuruna çıktıklarında giymek zorunda oldukları “Kotow”, adlı giysinin anlamı neydi?

“Kotow”, yabancı elçilerin Çin İmparatoru’nun huzuruna çıktıklarında giydikleri ve imparatorunun kendisine gelenleri aşağılaması anlamına gelen bir tür kıyafetti.

Hititler ile Mısırlılar  arasında MÖ.1285 yılında cereyan  eden ve diplomasi tarihinin bugün bilinen ilk vesikası olma özelliğine sahip­ olan belge hangisidir? 

“Kadeş Antlaşması”,

 1818’de imzalanan“Aix-La Chappelle Protokolü”ne göre diplomatik temsilciler bugünkü şekliyle nasıl bir sınıflama olarak belirlenmiştir.

1. Büyükelçiler ve Legalar
2. Ortaelçiler
3. Mukimelçiler
4. Maslahatgüzârlar

Roma da ilk olarak kurulan “Fetialis Kurulu”nun görevleri neydi?  

Diplomatik görüşmeler neticesinde imzalanan antlaşmaların saklanması, protokol sorunlarının çözüme ulaştırılması ile savaşın ilan edilmesi ve barışın yapılması gibi belli işlerle uğraşmak için Roma’da ilk olarak kurulmuş bir kuruldu.

Neden İran’da diplomasi, coğrafyasının şartlarına göre oldukça önemli bir araç olarak buraya hâkim olan devletler tarafından yoğun bir biçimde kullanılmıştır?

İran’ın, Avrupa ile Asya arasında bir köprü ve Anadolu’nun tabiî bir uzantısı olan  kavimler göçünün cereyan ettiği bir koridor olması nedeniyle, sürekli olarak mücadele alanı olmuştur. Ayrıca  İpek Yolu’nun en önemli nok­talarına da sahip olması aktif diplomasi için önemli bir neden teşkil etmiştir.

Eski Türkler de Diplomasi adına Elçilerin görevlendirilmesinin nedenleri  neydi?

Savaş ve barış diplomasisi yapmak, hanların tahta çıkışlarını bildirmek, karşı devletteki benzer hükümdar değişikliğini tebrik etmek ve ticaretten kaynaklanan bazı sorunları çözmek olarak tespit edilmiştir.

628 yılında Hz. Muhammed’in  ve Suheyl bin Amr’ın  imzaladıkları, İslâm tarihindeki ilk diplomatik antlaşma hangisidir?

Hudeybiye Antlaşması,