Osmanlı Türkçesi Metinleri 1 Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim
Metin Okuma Ve Anlama: Matbu Metinler-Iı
Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.
Açıköğretim derslerinden Osmanlı Türkçesi Metinleri 1 Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim için hazırlanan ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.
Metin Okuma Ve Anlama: Matbu Metinler-Iı
“salaşkerme” kelimesinin anlamı nedir?
Hafif yelkenli filika.
“Habersiz olarak, dalgınlığa gelerek”anlamına gelen kelime nedir?
“ale’l-gafle”
“keyfiyyet” kelimesinin anlamı nedir?
Durum, vaziyet, içinde bulunulan hâl.
Eflak ve Boğdan eyaletlerinin yöneticileri, bir görev için vekil sıfatında atanmış görevli yöneticiye ne ad verilir?
Voyvoda
“tezkireli tîmâr” ne demektir?
Beylerbeyilerin merkeze arz edip, merkezin beratını düzenlediği timârlardır.
“Ulufe” ne anlama gelmektedir?
Osmanlıda kul sınıfı denilen askeri grupların üç ayda bir aldıkları maaşlarının ismidir.
Alaybeyi bayrağı altında sefere gitmeyip ayrı bir grup olarak katılan askerlere verilen timarlara ne ad verilir?
“eşkin tîmârı”
“bi-hasebi’l-merâtib” kelimesinin anlamı nedir?
Mertebe, derece takip ederek, sırasıyla yükselme.
“Ele gecirme, elde etme” anlamına gelen kelime nedir?
“ahz”
“kapudan” kelimesinin karşılığı nedir?
Gemi komutanı, donanma komutanı, bazı durumlarda kapudan-ı derya.
Gelirleri tîmâr cinsinden olan askeri zümre mensuplarına ne ad verilir?
Sipâhî
Hükümet merkezi, başkent anlamına gelen kelimelerden birisini söyleyiniz?
“makarr-ı hükûmet”
Miras yoluyla mülk sahibi olmaya ne ad verilmektedir?
“mülk-i mevrûs”
Padişahın ata binmesi ve inmesi sırasında bastığı iskemleyi tutan kişi. Aynı zamanda başka görevleri de üzerinde bulunduranların taşıdıkları bir rütbenin adı. Tanımı yapılan bu devlet görevlisinin adı nedir?
“iskemle ağası”
“kapukulu” ifadesinin anlamı nedir?
Osmanlılarda meslekleri askerlik olan ve bunun için maaşa bağlanmış askeri sınıfın adı. Genel olarak Yeniçeri sınıfına verilen isimdir.
“Gönüllü fedayi için kullanılan kelime nedir?
“Serdengeçdi”
Gemi yapımı ve bakımının gerçekleştirildiği yer (İstanbul’da). Osmanlıda aynı zamanda donanmanın bekleme yerini ifade eden kelime nedir?
“tersâne-i âmire”
“İstanbul için kullanılan tabirlerden birisini söyleyiniz?
“Âstâne-i sa‘âdet”
Osmanlı döneminde sancak adı verilen idari birimin başı ve savaş zamanında kendi sancak bölgesinde bulunan askerlerin komutanına ne ad verilir?
Sancakbeyi
“Zilhiccede Yusuf Paşa katlinden sonra Vezir Musa Paşa kapudan olup Vezir-i a‘zam Mehmed Paşa’dan muhr-i humayun alınup donanma serdarlığı ile Girid’e varmak emr olunmuş idi. Bin ellialtı baharında cıkup boğaza vardıklarında mukaddema Safer’in yirmiyedinci gunu yirmi kıt‘a kalyonla kuffar gelup Bozcaada Hisarını muhasara eylemişler idi.” Metnin bugünkü dile çeviriniz?
“Zilhicce ayında (Ocak 1646) Yusuf Paşa öldürüldükten sonra Vezir Musa Paşa kapudan oldu. Veziriazam Mehmet Paşa’dan sadaret mührü alınıp donanma serdarlığına tayin edilerek Girit’e gecmesi emr edilmişti. Bin elli altı bahar aylarında (m. 1646) çıkıp Çanakkale Boğazı’na vardılar. Onlar gelmeden önce, safer ayının yirmi yedinci günü (25 Nisan 1646) yirmi parça kalyonla kâfirler gelip Bozcaada Hisarını kuşatmışlardı”.
“Zeâmet ve tîmâr tevcîhlerinde olan kanûn-ı mukarreri bildirir: Ze‘âmet def‘-i a‘dâ içün ta‘yîn olunan mukatele mâlı olup asker bunları tasarruf idenlerdir denilmiş idi.” Metni bugünkü dile çeviriniz?
“Zeamet ve tımar verilmesinde her zaman uyulması gereken kanunu bildirir: Zeamet, düşmanın ortadan kaldırılması için tayin edilmiş, savaşa gitme karşılığı askeri sınıfa verilen bedeldir denilmişti.”
“umûr-ı şer‘iyye” ne anlama gelmektedir?
Hukukî işler, dînî işler
“bedelli ma‘zûl” kelimesi ne anlama gelmektedir?
Görevden azledilenlerin bazılarına, yeni bir görev alıncaya kadar geçimine yetecek derecede küçük gelirler tahsis edilmesi.
“âlem-penâh” kelimesinin anlamı nedir?
Alemi gölgeleyen, koruması altına alan.
“Saltanat kapısı, âstâne, İstanbul”, anlamlarına gelen kelime nedir?
“südde-i saltanat”
“ahvâl-i serhadd” kelimesinin anlamı nedir?
Hudut boylarının durumu.
“Gerek ricâlden olsun gerek nisâdan olsun sefer vâkı‘ oldukda hisseleri mıkdârı cebelülerinden eşdirirler. Cebelüsü sefere gitmezse ol sene mahsûlü mevkufât tarafından emînler zabt iderler. Mîrî içündür ammâ sefere cebelüsü eşmedi deyu sâ’ir tîmârlar gibi âhara virilmez.” Metni bugünkü dile çeviriniz?
“İster erkek olsun ister kadın olsun savaş zamanı geldiğinde hisselerine ne kadar tımar düşmüşse o miktarda cebelü askeri gönderirler. Cebelü askerini göndermezse, o senenin tımar gelirlerine mevkufat bürosundan tayin edilen görevliler tarafından el konulur. “Tımar geliri devlet hazinesine aktarıldı aktarılmasına ama sefere cebelü askeri göndermedi” gerekçesiyle diğer tımarlarda yapıldığı gibi bunların tımarı başkalarına verilemez.”
“Târîh-i Peçevî” eserinin yazarı kimdir?
İbrahîm Peçeyî.
“Zeamet sahibi olup, savaş zamanı kendisine bağlı timarlı sipahiler ve onların getirdiği adamlarla birlikte beylerbeyi maiyetinde bulunan kişiler için kullanılan kelime nedir?
“Alaybeyi”
“Kavânîn-i Âl-i Osmân Der-Hulâsa-i Mezâmîn-i Defter-i Dîvân” adlı eserin müellifi kimdir?
Ayn Ali Efendi
“tezkiresiz timar” ne demektir?
Beylerbeyilerin merkeze danışmadan kendiliklerinden verebildikleri timarlardır.
Yavaş gitme, acele etmeme, telaşsız, ileriyi düşünerek acele etmeme anlamına gelen keline nedir?
“te’ennî
“erbâb-ı tîmâr” kelimesi ne anlama gelmektedir?
Tîmâr sahipleri, tîmâr türü gelir tasarruf edenler.
Padişah mührü, sadaret atamalarında padişahın yetkilerini sadrazama devrettiğini gösteren sembol olarak verilen mühür anlamlarına gelen kelime nedir?
“mühr-i humâyûn”
“bi-avnillah” kelimesenin anlamı nedir?
Allah’ın yardımıyla
“ale’s-sabah” kelime ne anlama gelmektedir?
Sabahleyin, erkenden, sabahla birlikte.
“min-ba‘d” kelimesinin anlamı nedir?
Bundan sonra, bundan böyle.
“zemheri” kelimesinin anlamı nedir?
(Zemherir) Gün dönümünden sonraki şiddetli soğuklar (22 Aralık-31 Ocak arası).
Osmanlı döneminde sipahilere verilen en büyük tımar dilimidir. Yaklaşık olarak 20.000-100.000 akçe arasındaki yıllık tahsisata verilen isimdir. Metindeki tımar diliminin adı nedir?
ze‘âmet .
“Tuhfetü’l-Kibâr Fî Esfâr’il-Bihar” adlı eserin yazarı kimdir?
Kâtip Çelebi
“Ortak tasarruf edilen ve ortakların sefere sırayla katıldıkları tîmâr biçimi”ne ne ad verilir?
“be-nevbet tîmâr”
“umûr-ı örfiyye” kelimesinin anlamı nedir?
İdârî işler, meseleler
“Bir ayın son on günü”nü ifade etmek için kullanılan kelime nedir?
“evahır-ı şehr”
“Mukaddemâ zikr olundığı üzre Eflak ve Boğdan voyvodalarını nasb idüp sâbık voyvodaları ele getürmek ve ol bilâda nizâm virmek üzre serdâr ta‘yîn olunan Fazlı Paşa te’ennî vü ihmâl üzre hareket idüp sû’-i tedbirinden nâşî asker kendiden dilgîr olup” metnini bugünkü dile çeviriniz?
“Daha önce bahsedildiği üzere Eflak ve Boğdan voyvodalarını makamlarına oturtmak ve eski voyvodayı ele geçirerek o bölgeye düzen vermek için başkumandan tayin olunan Fazlı Paşa işleri ağırdan almıştı. Görevine dair hoş olmayan davranışlarından dolayı asker kendisinden hoşnut olmamıştı.”
Timar ve zeamet sahiplerinin sefer zamanı, kendilerinden başka götürmeye mecbur oldukları savaşçılara verilen isim nedir?
“cebelü”
“salaşkerme” kelimesinin anlamı nedir?
Hafif yelkenli filika.
“Habersiz olarak, dalgınlığa gelerek”anlamına gelen kelime nedir?
“ale’l-gafle”
“keyfiyyet” kelimesinin anlamı nedir?
Durum, vaziyet, içinde bulunulan hâl.
Eflak ve Boğdan eyaletlerinin yöneticileri, bir görev için vekil sıfatında atanmış görevli yöneticiye ne ad verilir?
Voyvoda
“tezkireli tîmâr” ne demektir?
Beylerbeyilerin merkeze arz edip, merkezin beratını düzenlediği timârlardır.
“Ulufe” ne anlama gelmektedir?
Osmanlıda kul sınıfı denilen askeri grupların üç ayda bir aldıkları maaşlarının ismidir.
Alaybeyi bayrağı altında sefere gitmeyip ayrı bir grup olarak katılan askerlere verilen timarlara ne ad verilir?
“eşkin tîmârı”
“bi-hasebi’l-merâtib” kelimesinin anlamı nedir?
Mertebe, derece takip ederek, sırasıyla yükselme.
“Ele gecirme, elde etme” anlamına gelen kelime nedir?
“ahz”
“kapudan” kelimesinin karşılığı nedir?
Gemi komutanı, donanma komutanı, bazı durumlarda kapudan-ı derya.
Gelirleri tîmâr cinsinden olan askeri zümre mensuplarına ne ad verilir?
Sipâhî
Hükümet merkezi, başkent anlamına gelen kelimelerden birisini söyleyiniz?
“makarr-ı hükûmet”
Miras yoluyla mülk sahibi olmaya ne ad verilmektedir?
“mülk-i mevrûs”
Padişahın ata binmesi ve inmesi sırasında bastığı iskemleyi tutan kişi. Aynı zamanda başka görevleri de üzerinde bulunduranların taşıdıkları bir rütbenin adı. Tanımı yapılan bu devlet görevlisinin adı nedir?
“iskemle ağası”
“kapukulu” ifadesinin anlamı nedir?
Osmanlılarda meslekleri askerlik olan ve bunun için maaşa bağlanmış askeri sınıfın adı. Genel olarak Yeniçeri sınıfına verilen isimdir.
“Gönüllü fedayi için kullanılan kelime nedir?
“Serdengeçdi”
Gemi yapımı ve bakımının gerçekleştirildiği yer (İstanbul’da). Osmanlıda aynı zamanda donanmanın bekleme yerini ifade eden kelime nedir?
“tersâne-i âmire”
“İstanbul için kullanılan tabirlerden birisini söyleyiniz?
“Âstâne-i sa‘âdet”
Osmanlı döneminde sancak adı verilen idari birimin başı ve savaş zamanında kendi sancak bölgesinde bulunan askerlerin komutanına ne ad verilir?
Sancakbeyi
“Zilhiccede Yusuf Paşa katlinden sonra Vezir Musa Paşa kapudan olup Vezir-i a‘zam Mehmed Paşa’dan muhr-i humayun alınup donanma serdarlığı ile Girid’e varmak emr olunmuş idi. Bin ellialtı baharında cıkup boğaza vardıklarında mukaddema Safer’in yirmiyedinci gunu yirmi kıt‘a kalyonla kuffar gelup Bozcaada Hisarını muhasara eylemişler idi.” Metnin bugünkü dile çeviriniz?
“Zilhicce ayında (Ocak 1646) Yusuf Paşa öldürüldükten sonra Vezir Musa Paşa kapudan oldu. Veziriazam Mehmet Paşa’dan sadaret mührü alınıp donanma serdarlığına tayin edilerek Girit’e gecmesi emr edilmişti. Bin elli altı bahar aylarında (m. 1646) çıkıp Çanakkale Boğazı’na vardılar. Onlar gelmeden önce, safer ayının yirmi yedinci günü (25 Nisan 1646) yirmi parça kalyonla kâfirler gelip Bozcaada Hisarını kuşatmışlardı”.
“Zeâmet ve tîmâr tevcîhlerinde olan kanûn-ı mukarreri bildirir: Ze‘âmet def‘-i a‘dâ içün ta‘yîn olunan mukatele mâlı olup asker bunları tasarruf idenlerdir denilmiş idi.” Metni bugünkü dile çeviriniz?
“Zeamet ve tımar verilmesinde her zaman uyulması gereken kanunu bildirir: Zeamet, düşmanın ortadan kaldırılması için tayin edilmiş, savaşa gitme karşılığı askeri sınıfa verilen bedeldir denilmişti.”
“umûr-ı şer‘iyye” ne anlama gelmektedir?
Hukukî işler, dînî işler
“bedelli ma‘zûl” kelimesi ne anlama gelmektedir?
Görevden azledilenlerin bazılarına, yeni bir görev alıncaya kadar geçimine yetecek derecede küçük gelirler tahsis edilmesi.
“âlem-penâh” kelimesinin anlamı nedir?
Alemi gölgeleyen, koruması altına alan.
“Saltanat kapısı, âstâne, İstanbul”, anlamlarına gelen kelime nedir?
“südde-i saltanat”
“ahvâl-i serhadd” kelimesinin anlamı nedir?
Hudut boylarının durumu.
“Gerek ricâlden olsun gerek nisâdan olsun sefer vâkı‘ oldukda hisseleri mıkdârı cebelülerinden eşdirirler. Cebelüsü sefere gitmezse ol sene mahsûlü mevkufât tarafından emînler zabt iderler. Mîrî içündür ammâ sefere cebelüsü eşmedi deyu sâ’ir tîmârlar gibi âhara virilmez.” Metni bugünkü dile çeviriniz?
“İster erkek olsun ister kadın olsun savaş zamanı geldiğinde hisselerine ne kadar tımar düşmüşse o miktarda cebelü askeri gönderirler. Cebelü askerini göndermezse, o senenin tımar gelirlerine mevkufat bürosundan tayin edilen görevliler tarafından el konulur. “Tımar geliri devlet hazinesine aktarıldı aktarılmasına ama sefere cebelü askeri göndermedi” gerekçesiyle diğer tımarlarda yapıldığı gibi bunların tımarı başkalarına verilemez.”
“Târîh-i Peçevî” eserinin yazarı kimdir?
İbrahîm Peçeyî.
“Zeamet sahibi olup, savaş zamanı kendisine bağlı timarlı sipahiler ve onların getirdiği adamlarla birlikte beylerbeyi maiyetinde bulunan kişiler için kullanılan kelime nedir?
“Alaybeyi”
“Kavânîn-i Âl-i Osmân Der-Hulâsa-i Mezâmîn-i Defter-i Dîvân” adlı eserin müellifi kimdir?
Ayn Ali Efendi
“tezkiresiz timar” ne demektir?
Beylerbeyilerin merkeze danışmadan kendiliklerinden verebildikleri timarlardır.
Yavaş gitme, acele etmeme, telaşsız, ileriyi düşünerek acele etmeme anlamına gelen keline nedir?
“te’ennî
“erbâb-ı tîmâr” kelimesi ne anlama gelmektedir?
Tîmâr sahipleri, tîmâr türü gelir tasarruf edenler.
Padişah mührü, sadaret atamalarında padişahın yetkilerini sadrazama devrettiğini gösteren sembol olarak verilen mühür anlamlarına gelen kelime nedir?
“mühr-i humâyûn”
“bi-avnillah” kelimesenin anlamı nedir?
Allah’ın yardımıyla
“ale’s-sabah” kelime ne anlama gelmektedir?
Sabahleyin, erkenden, sabahla birlikte.
“min-ba‘d” kelimesinin anlamı nedir?
Bundan sonra, bundan böyle.
“zemheri” kelimesinin anlamı nedir?
(Zemherir) Gün dönümünden sonraki şiddetli soğuklar (22 Aralık-31 Ocak arası).
Osmanlı döneminde sipahilere verilen en büyük tımar dilimidir. Yaklaşık olarak 20.000-100.000 akçe arasındaki yıllık tahsisata verilen isimdir. Metindeki tımar diliminin adı nedir?
ze‘âmet .
“Tuhfetü’l-Kibâr Fî Esfâr’il-Bihar” adlı eserin yazarı kimdir?
Kâtip Çelebi
“Ortak tasarruf edilen ve ortakların sefere sırayla katıldıkları tîmâr biçimi”ne ne ad verilir?
“be-nevbet tîmâr”
“umûr-ı örfiyye” kelimesinin anlamı nedir?
İdârî işler, meseleler
“Bir ayın son on günü”nü ifade etmek için kullanılan kelime nedir?
“evahır-ı şehr”
“Mukaddemâ zikr olundığı üzre Eflak ve Boğdan voyvodalarını nasb idüp sâbık voyvodaları ele getürmek ve ol bilâda nizâm virmek üzre serdâr ta‘yîn olunan Fazlı Paşa te’ennî vü ihmâl üzre hareket idüp sû’-i tedbirinden nâşî asker kendiden dilgîr olup” metnini bugünkü dile çeviriniz?
“Daha önce bahsedildiği üzere Eflak ve Boğdan voyvodalarını makamlarına oturtmak ve eski voyvodayı ele geçirerek o bölgeye düzen vermek için başkumandan tayin olunan Fazlı Paşa işleri ağırdan almıştı. Görevine dair hoş olmayan davranışlarından dolayı asker kendisinden hoşnut olmamıştı.”
Timar ve zeamet sahiplerinin sefer zamanı, kendilerinden başka götürmeye mecbur oldukları savaşçılara verilen isim nedir?
“cebelü”