Açıköğretim Ders Notları

Sosyal Güvenlik Hukuku Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.

Açıköğretim derslerinden Sosyal Güvenlik Hukuku Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim için hazırlanan  ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.

Sosyal Sigortaların Uygulama Alanı

1. Soru

Ev hizmetlerinde çalışanlar sigortalı sayılır mı?

Cevap

Ev hizmetlerinde ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç olmak üzere ev hizmetlerinde çalışanlar sigortalı sayılmamıştır (m.6/I, c). Ev hizmetlerinde çalışanlar deyimi, bir evin günlük işlerini yürütmek amacıyla evde çalışan ve aile bireyleri dışında kalan kimselerdir. Bunların yaptıkları işler; genellikle hizmetçilik, aşçılık, şoförlük, bahçıvanlık gibi işlerdir.


2. Soru

5510 sayılı Kanun’la ne gibi değişiklikler yapılmıştır?

Cevap

5510 sayılı Kanun’la, daha önceki dönemden farklı olarak, sosyal sigortada çok yasadan tek yasaya geçilmiş; bunun yanında ayrıca sosyal sigorta yardımı olarak adlandırabileceğimiz parasal yardımlarla sağlık hizmet sunumu birbirinden ayrılmıştır.


3. Soru

m. 4/ı, (a) bendine göre sigortalı olanların kuruma bildirilmesi ne zaman olur?

Cevap

İşverenler, m.4/I, (a) bendine göre sigortalı olanları sigortalı işe giriş bildirgesi ile sigortalılık başlangıç tarihinden önce Kuruma bildirmekle yükümlüdür (m.8/I). Bir başka deyişle m.4/I, (a) bendine tabi sigortalıların çalışmaya başlamadan önce Kuruma bildirilmeleri gerekmektedir.


4. Soru

İş sözleşmesinde bağımlılık unsurunun tespiti nasıldır?

Cevap

Bağımlılık unsurunun tespitinde, kural olarak, işçinin işverenin emir ve denetimi altında çalışıp çalışmadığı araştırılmaktadır. Yargıtay, bu kuralı somutlaştırırken işçinin işverene ait işyerinde çalışması gerektiğini de belirtmekteydi. Fakat ekonomik ve teknolojik gelişmeler sonucu ortaya çıkan yeni çalışma biçimleri karşısında bu koşul artık geçerliliğini yitirmiştir. Gerçekten bazı işçiler, iş görme edimlerini işyerine uzaktan bağlanarak (teleçalışma) veya iki işverenin anlaşması ve kendisinin de buna onay vermesi sonucu başka bir işverenin işyerinde ve onun emir ve talimatı altında (İş K. m.7) yerine getirebilmektedirler. Bunun gibi bazen de işverenden aldıkları işleri kendi evlerinde yapabilmektedirler.


5. Soru

Sigortalılık niteliğinin sona erdiğinin kuruma bildirilmesi ne zaman olur?

Cevap

SSGSSK’ye göre m.9/I, (a), (c) ve (d) bentlerine göre sigortalılığı sona erenlerin durumları işverenleri tarafından, (b) bendinde belirtilen şekillerde sona erenlerin durumları ise kendileri ve sözü edilen bentte belirtilen faaliyetin sona erme hâlinin bildirildiği kuruluşlar veya vergi daireleri tarafından en geç on gün içinde Kuruma bildirilir. Bu kişilerin meslek kuruluşlarına ya da vergi dairelerine olan yükümlülüklerini yerine getirmemiş olmaları, sigortalılığın sona ermesine ilişkin belge ya da bilginin verilmesine engel teşkil etmez (m.9/III).


6. Soru

İş sözleşmesine göre kimler sigortalı sayılmışlardır?

Cevap

İş sözleşmesine göre çalışıp çalışmadıkları duraksamalara neden olabilecek bazı kimseler ile iş sözleşmesine göre çalışmadıkları açık olan bazı kişiler de m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılmışlardır. Bunlar aşağıda sırası ile ele alınacaktır. • Sendika başkanın ve yönetim kurulu üyeleri: Sendika yönetim kurulu üyeleri ile sendika arasındaki ilişki iş sözleşmesine değil vekâlet sözleşmesine dayanmaktadır. Bu nedenle söz konusu kişilerin m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılmamaları gerekir. Ancak 5510 sayılı Kanun’la bu kişiler de m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmışlardır (m.4/II, a). • Sanatçılar, düşünürler, yazarlar: 5510 sayılı Kanun’da m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılan bir diğer çalışan grubu da Bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılan film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları, müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşıları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar, düşünür ve yazarlardır (m.4/II, b). Bir iş sözleşmesine göre çalışanlar zaten m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayıldıkları için bu bendin, bir iş sözleşmesine göre çalışmamakla birlikte sanatsal bazı faaliyetlerde bulunanları kapsadığı; dolayısıyla kanun koyucunun bu bent kapsamında iş sözleşmesi ile çalışmayan sanatçılara ayrıca bir güvence getirdiği akla gelmektedir. Fakat 6111 sayılı Kanun’la 5510 sayılı Kanun’a eklenen ek 6. madde incelendiğinde kanun koyucunun bu bentte bir iş sözleşmesi ile çalışanları düzenlemek istediği ortaya çıkmaktadır. • Yabancılar: 5510 sayılı Kanun’a göre mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişilerden iş sözleşmesi ile çalışanlar da m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. Bent, her ne kadar uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanların sigortalı sayılamayacakları gibi bir anlam çıkarmaya müsait olsa da bendin bu kişiler için öncelikle uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesinin uygulanacağı, sözleşmede hüküm bulunmaması hâlinde ise bu kişilerin 5510 sayılı Kanun m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılacakları biçiminde yorumlanması gerekir.


7. Soru

Köy ve mahalle muhtarları bağımsız çalışır mı?

Cevap

Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar 4/1(b)’li olarak sigortalı sayılır


8. Soru

Asil iş yeri ne demektir?

Cevap

Asıl işyeri, sigortalıların işlerini yaptıkları yerlerdir (m. 11). Bir yerde sigortalıların çalışmaya başlamasıyla birlikte o yer Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu açısından işyeri niteliğini kazanır. Sigortalı çalıştırılmayan bir yer, niteliği ne olursa olsun, 5510 sayılı Kanun açısından işyeri kabul edilemez.


9. Soru

Muhtarlara ilişkin kanunlardaki düzenlemeler nasıldır?

Cevap

2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasasının 4. maddesine göre 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında sigortalı sayılmayı gerektirecek bir çalışması bulunmayan veya bu kapsamda aylık ve gelir almayan köy ve mahalle muhtarlarının, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayıldıkları belirtilmiştir. Aynı şekilde 5510 sayılı Kanun’a göre de köy ve mahalle muhtarları, m.4/I, (b) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar.


10. Soru

İşyeri bildirgesi verilmemesi hâlinde ne yaşanır?

Cevap

Bu bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında ayrıca idari para cezası uygulanır.


11. Soru

Sosyal sigortalı ne demektir?

Cevap

Kanun’un 4. maddesi, geçici işgöremezlik ödeneği, sürekli işgöremezlik geliri, ölüm geliri, malullük, yaşlılık ve ölüm aylığı gibi parasal yardımlara hak kazanma bakımından sosyal sigortalıdır.


12. Soru

Geçici iş ilişkisi nasıl kurulur?

Cevap

Bir işveren devir sırasında yazılı rızasını almak suretiyle bir işçiyi, holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde veya yapmakta olduğu işe benzer işlerde çalıştırılması koşuluyla başka bir işverene iş görme edimini yerine getirmek üzere geçici olarak devrettiğinde geçici iş ilişkisi gerçekleşmiş olur.


13. Soru

Kişinin sigortalı sayılması için bir iş sözleşmesine göre çalışması gerekli midir?

Cevap

Kişinin sigortalı sayılması için bir iş sözleşmesine göre çalışması gerekli ise de her zaman yeterli değildir; zira biraz sonra üzerinde duracağımız üzere bazı kişiler bir iş sözleşmesine göre çalışmakla birlikte sigortalı sayılmaz. Bu nedenle kişinin sigortalı sayılmayanlar arasında yer almaması da gerekmektedir.


14. Soru

Gelir vergisi mükellefi olanlar ya da gelir vergisinden muaf olup da esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı bulunanlara ilişkin düzenleme kanunda nasıldır?

Cevap

Kanun’a göre 4/ (b)’li olarak sigortalı sayılmak için öncelikle bağımsız bir faaliyetin varlığı şarttır. Ancak bağımsız çalışanın sigortalı sayılması için aynı zamanda gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olması da gerekmektedir (m.4/I, b, 1). Gelir vergisinden muaf olanlar ise eğer esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı iseler yine zorunlu olarak m. 4/I, (b) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar (m.4/I, b, 2). Ancak bu konuda 6. maddenin (k) bendini de dikkate almak gerekir. Zira söz konusu hüküm, belirli bazı koşulların varlığı hâlinde bu kapsamdaki sigortalıların sigortalı sayılmayacaklarını belirtmektedir.


15. Soru

Sigortalı sayılanlar kimlerdir?

Cevap

Sigortalı sayılanlar; hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar 4/1(a), bağımsız çalışanlar ile köy ve mahalle muhtarları 4/1/(b) ve kamu görevlileridir 4/1(c).


16. Soru

Kimler sigortalı sayılır?

Cevap

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin ilk fıkrasının (a) bendine göre, hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalı sayılırlar.


17. Soru

Askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri sigortalı sayılır mı?

Cevap

Askerlik hizmeti, kamu hukuku çerçevesinde gerçekleşen bir yükümlülük olup sigortalılık ilişkisi kuran bir faaliyet niteliğinde değildir. Nitekim Kanun’un 6. Maddesinin (d) bendinde askerlik hizmetini er ve erbaş olarak yapanlarla yedek subay okulu öğrencilerinin sigortalı sayılmadıkları açıkça belirtilmiştir.


18. Soru

Hukuk genel kuruluna bağımlılık ne demektir?

Cevap

Bağımlılık, iş ve sosyal güvenlik hukuku uygulamasında temel bir ilke olup bu unsur, hizmetini işverenin gözetimi ve yönetimi altında yapmayı ifade eder.


19. Soru

Konut içinde yapılan işlerde çalışanlar sigortalı sayılır mı?

Cevap

Konut içinde yapılan işlerde çalışanlar, belirli koşulların varlığı hâlinde sigortalı sayılmamışlardır (m.6/I, b). Bu kimselerin sigortalı sayılmamaları için aynı konutta birlikte yaşamaları ve üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) hısım olmaları gerekir. Çalışanlar, hısımlık koşuluna uygun düşmekle beraber, aynı konutta birlikte yaşamıyorlarsa ya da tersine aynı konutta birlikte yaşamalarına karşın bu derecede hısım değillerse sigortalı sayılmalarına herhangi bir engel yoktur. Belirtilen koşula ek olarak maddede anılan kimselerin arasına dışarıdan başka bir kimsenin katılmaması da gerekir. Sözü edilen hısımlar kapsamına girmeyen herkes, örneğin başka konutta ve ayrı yaşayan çocuk bile başka kimse durumundadır.


20. Soru

Tüm sigorta kolları açısından değil yaptıkları işin niteliğine göre karşılaşabilecekleri sosyal risklere karşı sosyal güvenceye kavuşturulanlar kimlerdir?

Cevap

Hükümlü ve tutuklular, çıraklar ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, stajyerler ve bursiyerler, üniversitede kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler, harp malulleri ile vazife malülü olanlar, kursiyerler, yurt dışına çalışmak üzere gönderilenler, malullük ya da emekli maaşı alanlar, şehir içi toplu taşıma alanında kısmi zamanlı çalışanlar.


21. Soru

İş sözleşmesi nedir?

Cevap

Bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmeye denir.


22. Soru

İşverenin ücretsiz çalışan eşi sigortalı sayılır mı?

Cevap

Ücretsiz çalışan eş, aile hukukunun öngördüğü karşılıklı yardım ödevini yerine getirdiği (MK. m.151) ve aile birliğinin yaşam düzeyini yükseltmek amacını izlediği için sigortalı sayılmamıştır. Belirtelim ki maddede sözü geçen eş Medeni Kanun’un karı koca olarak kabul ettiği kişilerden her biri olup evlilik birliği dışında karı koca gibi birlikte yaşayanlar bu hükmün kapsamı dışında kalırlar.


23. Soru

m.4/I, (a) sigortalılığın başlangıcı ne zamandır?

Cevap

5510 sayılı Kanun’a göre m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için sigortalılık; çalışmaya, mesleki eğitime veya zorunlu staja başladıkları tarihten itibaren başlar (m.7/I, a). Sigortalılık, Kanun’da öngörülen biçimde çalışmaya başlama ya da statüye geçmekle kendiliğinden başlar. Bu hükümden de anlaşılacağı gibi sigortalı olmak için olumlu ya da olumsuz herhangi bir irade açıklamasında bulunmak gerekmez.


24. Soru

Sigortalılık niteliği ne zaman kazanılır?

Cevap

Sigortalılık niteliği, kural olarak, iş sözleşmesinin yapıldığı tarihte değil, fiilen işe başlama tarihinde kazanılır. Yargıtayın yerleşik kararları da bu yöndedir. Yüksek Mahkemeye göre sigortalılığın başlangıcı açısından önemli olan, çalışma olgusu olup işe giriş bildirgesinin Kuruma veriliş ya da gönderiliş tarihi değildir.


25. Soru

Kanunda şirket ortaklarının sigortalılığına ilişkin düzenlemeler nasıldır?

Cevap

Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları; m. 4/I, b bendi kapsamında sigortalı sayılırlar (m.4/I, b, 3). Görüldüğü gibi, kolektif şirket, limited şirket ve adi komandit şirketle donatma iştirakinin tüm ortakları sigortalı sayılırken anonim şirket ile sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketin ortaklarının tamamı kapsama alınmamış, anonim şirketin ortaklarının aynı zamanda yönetim kurulu üyesi olmasını, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketin ise komandite ortakları kapsama alınmıştır.


26. Soru

Kendi ülkelerinde sigortalı olan yabancılar sigortalı sayılır mı?

Cevap

Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalı-şanlardan yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar, 5510 sayılı Kanun’a göre sigortalı sayılmazlar (m.6/I, e).


27. Soru

m.4/I, (c) sigortalılığın başlangıcı ne zamandır?

Cevap

Kanun’a göre (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için, göreve başladıkları veya bu Kanun’un 4. maddesinin dördüncü fıkrasının (d) ve (e) bentleri kapsamındaki okullarda öğrenime başladıkları tarihten itibaren başlar.


28. Soru

Yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler sigortalı sayılır mı?

Cevap

Resmî meslek ve sanat okullarıyla yetkili resmî makamların izniyle kurulmuş bu nitelikteki öğretim kurumlarında, o meslek ya da sanatı öğretme amacıyla uygulamalı yürütülen yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler; sigortalı sayılamazlar (m. 6/I, f). Öğrencilerin sigortalı sayılmamaları, Kanun’un deyimiyle; tatbiki mahiyetteki yapım ve üretim işlerinin gördükleri öğrenimin doğal bir sonucu olmasından kaynaklanmaktadır.


29. Soru

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin ilk fıkrasının (a) bendine göre kimler sigortalı sayılırlar?

Cevap

Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalı sayılırlar.


30. Soru

İş sözleşmesi nedir?

Cevap

Hizmet sözleşmesi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle iş görmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.


32. Soru

İsteğe bağlı sigortalılık nedir?

Cevap

Zorunlu sigortalı olarak çalışmayan ve bu çalışmalarından dolayı aylık almayan kimselere, belirli koşullarla, sosyal sigorta ilişkisini devam ettirme olanağını veren sigortadır.


33. Soru

m. 4/ı, (b) bendine göre sigortalı olanların kuruma bildirilmesi ne zaman olur?

Cevap

5510 sayılı Kanun’a göre tarımsal faaliyette bulunanlar hariç olmak üzere, m.4/I, (b) bendine göre sigortalı sayılanlar için m.7/I, (b) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıcından itibaren on beş gün içinde sigortalı işe giriş bildirgelerinin düzenlenerek Kuruma gönderilmesi gerekir (m.8/III). Tarımsal faaliyette bulunanlar için ise Kanun’la kurulu meslek kuruluşlarına kayıt tarihinden itibaren bir ay içinde Kuruma bildirim yapılması gerekmektedir.


34. Soru

Alt işverenin sorumlulukları nelerdir?

Cevap

Alt işveren, sigortalı çalıştırdığı andan itibaren çalıştırdığı sigortalılar yönünden öbür işverenlerden farksızdır dolayısıyla sigortalı işe giriş bildirgesi, işyeri bildirgesi, işten ayrılış bildirgesi verilmesi, aylık prim ve hizmet belgesinin Kuruma gönderilmesi ve içeriği, primlerin süresinde ödenmesi, gerekli kayıt ve defterlerin tutulması, belirli işlerde sigortalıyı işe başlatmadan önce rapor alınması, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının öngördüğü tüm önlemlerin alınması; alt işverenin de yerine getirmesi gereken ödevlerdir. 


35. Soru

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre “alt işveren” kavramı nasıl tanımlanır?

Cevap

Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denir.


36. Soru

m.4/I, (b) sigortalılığın başlangıcı ne zamandır?

Cevap

Kanun’un m.4/I, (b) bendine göre sigortalı olanların sigortalılık ilişkisini kuran faaliyetleri farklılık arz ettiği için, sigortalılığın başlangıcı da her bir faaliyete göre Kanun’da ayrı ayrı sayılmıştır. Kanun’a göre (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan; • Gelir vergisi mükellefi olanlar ile şahıs şirketlerinden kolektif, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları ve donatma iştiraki ortaklarının vergi mükellefiyetlerinin başladıkları, • Sermaye şirketlerinden limited şirket ortakları ile sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarının, şirketin ticaret sicil memurluklarınca tescil edildikleri, • Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının yönetim kuruluna seçildikleri, • Gelir vergisinden muaf olanların ise esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı oldukları, • Tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar için tarımsal faaliyetlerinin Kanun’la kurulu ilgili meslek kuruluşlarınca veya kendilerince bir yıl içinde bildirilmesi hâlinde kaydedildiği tarihten, bu süre içinde bildirilmemesi hâlinde ise bildirimin Kuruma yapıldığı, • Köy ve mahalle muhtarları için bu göreve seçildikleri, • At Yarışları Hakkında Kanun’a tabi jokey ve antrenörler için ise lisans belgesine • istinaden fiilen çalışmaya başladıkları tarihten itibaren başlar.


37. Soru

İş yerinin kuruma bildirilmesi ne zaman olur?

Cevap

Çalışanların Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ndan doğan haklarından yeterince yararlanabilmeleri için Kurumun açılan işyerinden haberdar olması gerekir. Bu nedenle 5510 sayılı Kanun’da işverenler, işyerini Kuruma bildirmekle yükümlü tutulmuştur. Kanun’a göre işverenler, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte Kuruma vermekle yükümlüdürler (m. 11/III). Aynı işverenin birden fazla işyeri kurması hâlinde, her bir işyeri için ayrı işyeri bildirgesi düzenlenir.


38. Soru

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun’unda işveren kimdir?

Cevap

Sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlardır.


39. Soru

4857 sayılı yeni İş Kanunu’nda işyeri kavramı nasıl açıklanmıştır?

Cevap

İşyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütün olarak tanımlanmıştır.


40. Soru

Sigortalı sayılanlar için sigortalılık ne zaman başlar?

Cevap

Çalışmaya, meslekî ve teknik eğitime, meslekî ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimine, staja veya bursiyer olarak göreve başladıkları tarihten itibaren başlar.


41. Soru

İşverenler, işyerlerini ne zaman bildirmek zorundadır?

Cevap

-Kanun’a göre işverenler, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte Kuruma vermekle yükümlüdürler.


42. Soru

Sigortalılık niteliğinin yitirilişine ilişkin olarak özel yer verilen hükümler hangileridir?

Cevap

Analık ve hastalık sigortalarıdır.


43. Soru

İsteğe bağlı sigortadan kimler yararlanabilir?

Cevap

Türkiye’de ikamet eden veya Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde Türk vatandaşı olanlar, zorunlu sigortalı olmayan veya ay içinde otuz günden az çalışan ya da tam gün çalışmayanlar faydalanabilir. İsteğe bağlı sigortadan yararlanmak isteyenlerin 18 yaşını doldurmuş olmaları gerekmektedir.


44. Soru

Sigortalılık niteliği ne zaman sona erer?

Cevap

Sigortalılık niteliğinin hangi hâllerde sona ereceği, Kanun’un 9. maddesinde gösterilmiş ve sigortalılığın türüne bağlı olarak sigortalılık niteliğinin yitirilmesi de farklı esaslara bağlanmıştır. Bunun dışında, maddede, analık ve hastalık sigortası bakımından sigortalılık niteliğinin yitirilişine ilişkin olarak özel hükümlere yer verilmiştir. Kanun’un m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılanların sigortalılıkları, kural olarak, hizmet akitlerinin sona erdiği tarihten itibaren sona erer (m.9/I, a). Buna karşılık Kanun’un m.4/I, (b) bendine göre sigortalı olanların sigortalılıkları, sigortalılık ilişkisi yaratan faaliyetin türüne göre ayrı ayrı belirlenmiştir. Kanun’a göre gelir vergisi mükellefi olanlar için, mükellefiyetlerini gerektiren faaliyetlerine son verdikleri; gelir vergisinden muaf olanlar için ise esnaf ve sanatkâr sicili kaydının silindiği veya 6. maddenin birinci fıkrasının (k) bendi kapsamına girdiği tarihten itibaren sigortalılık sona erer (m.9/I, b, 1, 2).


45. Soru

İsteğe bağlı sigortadan yararlanmak için koşullar nelerdir?

Cevap

İsteğe bağlı sigortadan yararlanmak için örneği Kurumca hazırlanacak isteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma müracaatta bulunulması da gerekmektedir. İsteğe bağlı sigortalılık talebinin Kurumca kabul edilmesi, ayrı bir koşul olarak aranmamıştır. Öte yandan uygulamada Yargıtay; Kuruma yazılı başvurmayı, geçerlilik değil ispat koşulu biçiminde değerlendirmektedir.


46. Soru

İşveren vekilliği sıfatının kazanılması için gerçekleştirilmesi gerekenler nelerdir?

Cevap

İşveren adına ve hesabına hareket etme ve görülen hizmetin bütününü yönetimi görevini yapma unsurlarının her ikisinin de gerçekleştirilmesi gereklidir.


47. Soru

İşyeri ne demektir?

Cevap

Sigortalı sayılanların maddi olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerlere işyeri denir.


48. Soru

İşyerinden sayılan alanlar nerelerdir?

Cevap

Bir işyerinde dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler de işyerinden sayılır.


49. Soru

İş yerinin eklentileri içerisine neler girer?

Cevap

4857 sayılı İş Kanunu’nda (m.2/II) olduğu gibi 5510 sayılı Kanun’da da dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler de işyerinden sayılır. Maddenin açık ifadesinden de anlaşılacağı gibi eklentiler, sayılı bir biçimde değil örnek niteliğinde belirtilmiştir. Dolayısıyla örneğin otopark gibi yerler de işyerinin eklentisi olarak kabul edilir.


50. Soru

Sigortalı bağımsız çalışanlar kimlerdir?

Cevap

Köy ve mahalle muhtarları, şirket ortağı olanlar, tarımsal faaliyette bulunanlar, at yarışları hakkında Kanun’a tabi jokey ve antrenörler, devlet memurları ve diğer kamu görevlileri.


51. Soru

İşverenler hangi istisnai durumlarda sigortalının en geç çalışmaya başlatıldığı gün Kuruma bildirilmesi gerekir?

Cevap

İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde.


52. Soru

Sigortalılık ilişkisini doğuran sözleşmenin, iş sözleşmesinin unsurlarını taşımasına rağmen çeşitli nedenlerle geçersiz olması ise geçersizliğin saptandığı tarihe kadar söz konusu kişinin sigortalı sayılması ile ilgili Yargıtayın düşüncesi nedir?

Cevap

Yargıtaya göre bir kimsenin çalıştırılması yasak olan bir işte çalıştırılmış bulunmasının yani aradaki sözleşmenin geçersiz olmasının, o kimsenin çalıştığı sürece sigortalı sayılmasına engel olmaz.


1. Soru

Ev hizmetlerinde çalışanlar sigortalı sayılır mı?

Cevap

Ev hizmetlerinde ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç olmak üzere ev hizmetlerinde çalışanlar sigortalı sayılmamıştır (m.6/I, c). Ev hizmetlerinde çalışanlar deyimi, bir evin günlük işlerini yürütmek amacıyla evde çalışan ve aile bireyleri dışında kalan kimselerdir. Bunların yaptıkları işler; genellikle hizmetçilik, aşçılık, şoförlük, bahçıvanlık gibi işlerdir.

2. Soru

5510 sayılı Kanun’la ne gibi değişiklikler yapılmıştır?

Cevap

5510 sayılı Kanun’la, daha önceki dönemden farklı olarak, sosyal sigortada çok yasadan tek yasaya geçilmiş; bunun yanında ayrıca sosyal sigorta yardımı olarak adlandırabileceğimiz parasal yardımlarla sağlık hizmet sunumu birbirinden ayrılmıştır.

3. Soru

m. 4/ı, (a) bendine göre sigortalı olanların kuruma bildirilmesi ne zaman olur?

Cevap

İşverenler, m.4/I, (a) bendine göre sigortalı olanları sigortalı işe giriş bildirgesi ile sigortalılık başlangıç tarihinden önce Kuruma bildirmekle yükümlüdür (m.8/I). Bir başka deyişle m.4/I, (a) bendine tabi sigortalıların çalışmaya başlamadan önce Kuruma bildirilmeleri gerekmektedir.

4. Soru

İş sözleşmesinde bağımlılık unsurunun tespiti nasıldır?

Cevap

Bağımlılık unsurunun tespitinde, kural olarak, işçinin işverenin emir ve denetimi altında çalışıp çalışmadığı araştırılmaktadır. Yargıtay, bu kuralı somutlaştırırken işçinin işverene ait işyerinde çalışması gerektiğini de belirtmekteydi. Fakat ekonomik ve teknolojik gelişmeler sonucu ortaya çıkan yeni çalışma biçimleri karşısında bu koşul artık geçerliliğini yitirmiştir. Gerçekten bazı işçiler, iş görme edimlerini işyerine uzaktan bağlanarak (teleçalışma) veya iki işverenin anlaşması ve kendisinin de buna onay vermesi sonucu başka bir işverenin işyerinde ve onun emir ve talimatı altında (İş K. m.7) yerine getirebilmektedirler. Bunun gibi bazen de işverenden aldıkları işleri kendi evlerinde yapabilmektedirler.

5. Soru

Sigortalılık niteliğinin sona erdiğinin kuruma bildirilmesi ne zaman olur?

Cevap

SSGSSK’ye göre m.9/I, (a), (c) ve (d) bentlerine göre sigortalılığı sona erenlerin durumları işverenleri tarafından, (b) bendinde belirtilen şekillerde sona erenlerin durumları ise kendileri ve sözü edilen bentte belirtilen faaliyetin sona erme hâlinin bildirildiği kuruluşlar veya vergi daireleri tarafından en geç on gün içinde Kuruma bildirilir. Bu kişilerin meslek kuruluşlarına ya da vergi dairelerine olan yükümlülüklerini yerine getirmemiş olmaları, sigortalılığın sona ermesine ilişkin belge ya da bilginin verilmesine engel teşkil etmez (m.9/III).

6. Soru

İş sözleşmesine göre kimler sigortalı sayılmışlardır?

Cevap

İş sözleşmesine göre çalışıp çalışmadıkları duraksamalara neden olabilecek bazı kimseler ile iş sözleşmesine göre çalışmadıkları açık olan bazı kişiler de m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılmışlardır. Bunlar aşağıda sırası ile ele alınacaktır. • Sendika başkanın ve yönetim kurulu üyeleri: Sendika yönetim kurulu üyeleri ile sendika arasındaki ilişki iş sözleşmesine değil vekâlet sözleşmesine dayanmaktadır. Bu nedenle söz konusu kişilerin m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılmamaları gerekir. Ancak 5510 sayılı Kanun’la bu kişiler de m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmışlardır (m.4/II, a). • Sanatçılar, düşünürler, yazarlar: 5510 sayılı Kanun’da m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılan bir diğer çalışan grubu da Bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılan film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları, müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşıları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar, düşünür ve yazarlardır (m.4/II, b). Bir iş sözleşmesine göre çalışanlar zaten m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayıldıkları için bu bendin, bir iş sözleşmesine göre çalışmamakla birlikte sanatsal bazı faaliyetlerde bulunanları kapsadığı; dolayısıyla kanun koyucunun bu bent kapsamında iş sözleşmesi ile çalışmayan sanatçılara ayrıca bir güvence getirdiği akla gelmektedir. Fakat 6111 sayılı Kanun’la 5510 sayılı Kanun’a eklenen ek 6. madde incelendiğinde kanun koyucunun bu bentte bir iş sözleşmesi ile çalışanları düzenlemek istediği ortaya çıkmaktadır. • Yabancılar: 5510 sayılı Kanun’a göre mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişilerden iş sözleşmesi ile çalışanlar da m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. Bent, her ne kadar uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanların sigortalı sayılamayacakları gibi bir anlam çıkarmaya müsait olsa da bendin bu kişiler için öncelikle uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesinin uygulanacağı, sözleşmede hüküm bulunmaması hâlinde ise bu kişilerin 5510 sayılı Kanun m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılacakları biçiminde yorumlanması gerekir.

7. Soru

Köy ve mahalle muhtarları bağımsız çalışır mı?

Cevap

Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar 4/1(b)’li olarak sigortalı sayılır

8. Soru

Asil iş yeri ne demektir?

Cevap

Asıl işyeri, sigortalıların işlerini yaptıkları yerlerdir (m. 11). Bir yerde sigortalıların çalışmaya başlamasıyla birlikte o yer Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu açısından işyeri niteliğini kazanır. Sigortalı çalıştırılmayan bir yer, niteliği ne olursa olsun, 5510 sayılı Kanun açısından işyeri kabul edilemez.

9. Soru

Muhtarlara ilişkin kanunlardaki düzenlemeler nasıldır?

Cevap

2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasasının 4. maddesine göre 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında sigortalı sayılmayı gerektirecek bir çalışması bulunmayan veya bu kapsamda aylık ve gelir almayan köy ve mahalle muhtarlarının, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayıldıkları belirtilmiştir. Aynı şekilde 5510 sayılı Kanun’a göre de köy ve mahalle muhtarları, m.4/I, (b) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar.

10. Soru

İşyeri bildirgesi verilmemesi hâlinde ne yaşanır?

Cevap

Bu bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında ayrıca idari para cezası uygulanır.

11. Soru

Sosyal sigortalı ne demektir?

Cevap

Kanun’un 4. maddesi, geçici işgöremezlik ödeneği, sürekli işgöremezlik geliri, ölüm geliri, malullük, yaşlılık ve ölüm aylığı gibi parasal yardımlara hak kazanma bakımından sosyal sigortalıdır.

12. Soru

Geçici iş ilişkisi nasıl kurulur?

Cevap

Bir işveren devir sırasında yazılı rızasını almak suretiyle bir işçiyi, holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde veya yapmakta olduğu işe benzer işlerde çalıştırılması koşuluyla başka bir işverene iş görme edimini yerine getirmek üzere geçici olarak devrettiğinde geçici iş ilişkisi gerçekleşmiş olur.

13. Soru

Kişinin sigortalı sayılması için bir iş sözleşmesine göre çalışması gerekli midir?

Cevap

Kişinin sigortalı sayılması için bir iş sözleşmesine göre çalışması gerekli ise de her zaman yeterli değildir; zira biraz sonra üzerinde duracağımız üzere bazı kişiler bir iş sözleşmesine göre çalışmakla birlikte sigortalı sayılmaz. Bu nedenle kişinin sigortalı sayılmayanlar arasında yer almaması da gerekmektedir.

14. Soru

Gelir vergisi mükellefi olanlar ya da gelir vergisinden muaf olup da esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı bulunanlara ilişkin düzenleme kanunda nasıldır?

Cevap

Kanun’a göre 4/ (b)’li olarak sigortalı sayılmak için öncelikle bağımsız bir faaliyetin varlığı şarttır. Ancak bağımsız çalışanın sigortalı sayılması için aynı zamanda gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olması da gerekmektedir (m.4/I, b, 1). Gelir vergisinden muaf olanlar ise eğer esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı iseler yine zorunlu olarak m. 4/I, (b) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar (m.4/I, b, 2). Ancak bu konuda 6. maddenin (k) bendini de dikkate almak gerekir. Zira söz konusu hüküm, belirli bazı koşulların varlığı hâlinde bu kapsamdaki sigortalıların sigortalı sayılmayacaklarını belirtmektedir.

15. Soru

Sigortalı sayılanlar kimlerdir?

Cevap

Sigortalı sayılanlar; hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar 4/1(a), bağımsız çalışanlar ile köy ve mahalle muhtarları 4/1/(b) ve kamu görevlileridir 4/1(c).

16. Soru

Kimler sigortalı sayılır?

Cevap

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin ilk fıkrasının (a) bendine göre, hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalı sayılırlar.

17. Soru

Askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri sigortalı sayılır mı?

Cevap

Askerlik hizmeti, kamu hukuku çerçevesinde gerçekleşen bir yükümlülük olup sigortalılık ilişkisi kuran bir faaliyet niteliğinde değildir. Nitekim Kanun’un 6. Maddesinin (d) bendinde askerlik hizmetini er ve erbaş olarak yapanlarla yedek subay okulu öğrencilerinin sigortalı sayılmadıkları açıkça belirtilmiştir.

18. Soru

Hukuk genel kuruluna bağımlılık ne demektir?

Cevap

Bağımlılık, iş ve sosyal güvenlik hukuku uygulamasında temel bir ilke olup bu unsur, hizmetini işverenin gözetimi ve yönetimi altında yapmayı ifade eder.

19. Soru

Konut içinde yapılan işlerde çalışanlar sigortalı sayılır mı?

Cevap

Konut içinde yapılan işlerde çalışanlar, belirli koşulların varlığı hâlinde sigortalı sayılmamışlardır (m.6/I, b). Bu kimselerin sigortalı sayılmamaları için aynı konutta birlikte yaşamaları ve üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) hısım olmaları gerekir. Çalışanlar, hısımlık koşuluna uygun düşmekle beraber, aynı konutta birlikte yaşamıyorlarsa ya da tersine aynı konutta birlikte yaşamalarına karşın bu derecede hısım değillerse sigortalı sayılmalarına herhangi bir engel yoktur. Belirtilen koşula ek olarak maddede anılan kimselerin arasına dışarıdan başka bir kimsenin katılmaması da gerekir. Sözü edilen hısımlar kapsamına girmeyen herkes, örneğin başka konutta ve ayrı yaşayan çocuk bile başka kimse durumundadır.

20. Soru

Tüm sigorta kolları açısından değil yaptıkları işin niteliğine göre karşılaşabilecekleri sosyal risklere karşı sosyal güvenceye kavuşturulanlar kimlerdir?

Cevap

Hükümlü ve tutuklular, çıraklar ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, stajyerler ve bursiyerler, üniversitede kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler, harp malulleri ile vazife malülü olanlar, kursiyerler, yurt dışına çalışmak üzere gönderilenler, malullük ya da emekli maaşı alanlar, şehir içi toplu taşıma alanında kısmi zamanlı çalışanlar.

21. Soru

İş sözleşmesi nedir?

Cevap

Bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmeye denir.

22. Soru

İşverenin ücretsiz çalışan eşi sigortalı sayılır mı?

Cevap

Ücretsiz çalışan eş, aile hukukunun öngördüğü karşılıklı yardım ödevini yerine getirdiği (MK. m.151) ve aile birliğinin yaşam düzeyini yükseltmek amacını izlediği için sigortalı sayılmamıştır. Belirtelim ki maddede sözü geçen eş Medeni Kanun’un karı koca olarak kabul ettiği kişilerden her biri olup evlilik birliği dışında karı koca gibi birlikte yaşayanlar bu hükmün kapsamı dışında kalırlar.

23. Soru

m.4/I, (a) sigortalılığın başlangıcı ne zamandır?

Cevap

5510 sayılı Kanun’a göre m.4/I, (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için sigortalılık; çalışmaya, mesleki eğitime veya zorunlu staja başladıkları tarihten itibaren başlar (m.7/I, a). Sigortalılık, Kanun’da öngörülen biçimde çalışmaya başlama ya da statüye geçmekle kendiliğinden başlar. Bu hükümden de anlaşılacağı gibi sigortalı olmak için olumlu ya da olumsuz herhangi bir irade açıklamasında bulunmak gerekmez.

24. Soru

Sigortalılık niteliği ne zaman kazanılır?

Cevap

Sigortalılık niteliği, kural olarak, iş sözleşmesinin yapıldığı tarihte değil, fiilen işe başlama tarihinde kazanılır. Yargıtayın yerleşik kararları da bu yöndedir. Yüksek Mahkemeye göre sigortalılığın başlangıcı açısından önemli olan, çalışma olgusu olup işe giriş bildirgesinin Kuruma veriliş ya da gönderiliş tarihi değildir.

25. Soru

Kanunda şirket ortaklarının sigortalılığına ilişkin düzenlemeler nasıldır?

Cevap

Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları; m. 4/I, b bendi kapsamında sigortalı sayılırlar (m.4/I, b, 3). Görüldüğü gibi, kolektif şirket, limited şirket ve adi komandit şirketle donatma iştirakinin tüm ortakları sigortalı sayılırken anonim şirket ile sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketin ortaklarının tamamı kapsama alınmamış, anonim şirketin ortaklarının aynı zamanda yönetim kurulu üyesi olmasını, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketin ise komandite ortakları kapsama alınmıştır.

26. Soru

Kendi ülkelerinde sigortalı olan yabancılar sigortalı sayılır mı?

Cevap

Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalı-şanlardan yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar, 5510 sayılı Kanun’a göre sigortalı sayılmazlar (m.6/I, e).

27. Soru

m.4/I, (c) sigortalılığın başlangıcı ne zamandır?

Cevap

Kanun’a göre (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için, göreve başladıkları veya bu Kanun’un 4. maddesinin dördüncü fıkrasının (d) ve (e) bentleri kapsamındaki okullarda öğrenime başladıkları tarihten itibaren başlar.

28. Soru

Yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler sigortalı sayılır mı?

Cevap

Resmî meslek ve sanat okullarıyla yetkili resmî makamların izniyle kurulmuş bu nitelikteki öğretim kurumlarında, o meslek ya da sanatı öğretme amacıyla uygulamalı yürütülen yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler; sigortalı sayılamazlar (m. 6/I, f). Öğrencilerin sigortalı sayılmamaları, Kanun’un deyimiyle; tatbiki mahiyetteki yapım ve üretim işlerinin gördükleri öğrenimin doğal bir sonucu olmasından kaynaklanmaktadır.

29. Soru

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin ilk fıkrasının (a) bendine göre kimler sigortalı sayılırlar?

Cevap

Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalı sayılırlar.

30. Soru

İş sözleşmesi nedir?

Cevap

Hizmet sözleşmesi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle iş görmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.

32. Soru

İsteğe bağlı sigortalılık nedir?

Cevap

Zorunlu sigortalı olarak çalışmayan ve bu çalışmalarından dolayı aylık almayan kimselere, belirli koşullarla, sosyal sigorta ilişkisini devam ettirme olanağını veren sigortadır.

33. Soru

m. 4/ı, (b) bendine göre sigortalı olanların kuruma bildirilmesi ne zaman olur?

Cevap

5510 sayılı Kanun’a göre tarımsal faaliyette bulunanlar hariç olmak üzere, m.4/I, (b) bendine göre sigortalı sayılanlar için m.7/I, (b) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıcından itibaren on beş gün içinde sigortalı işe giriş bildirgelerinin düzenlenerek Kuruma gönderilmesi gerekir (m.8/III). Tarımsal faaliyette bulunanlar için ise Kanun’la kurulu meslek kuruluşlarına kayıt tarihinden itibaren bir ay içinde Kuruma bildirim yapılması gerekmektedir.

34. Soru

Alt işverenin sorumlulukları nelerdir?

Cevap

Alt işveren, sigortalı çalıştırdığı andan itibaren çalıştırdığı sigortalılar yönünden öbür işverenlerden farksızdır dolayısıyla sigortalı işe giriş bildirgesi, işyeri bildirgesi, işten ayrılış bildirgesi verilmesi, aylık prim ve hizmet belgesinin Kuruma gönderilmesi ve içeriği, primlerin süresinde ödenmesi, gerekli kayıt ve defterlerin tutulması, belirli işlerde sigortalıyı işe başlatmadan önce rapor alınması, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının öngördüğü tüm önlemlerin alınması; alt işverenin de yerine getirmesi gereken ödevlerdir. 

35. Soru

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre “alt işveren” kavramı nasıl tanımlanır?

Cevap

Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denir.

36. Soru

m.4/I, (b) sigortalılığın başlangıcı ne zamandır?

Cevap

Kanun’un m.4/I, (b) bendine göre sigortalı olanların sigortalılık ilişkisini kuran faaliyetleri farklılık arz ettiği için, sigortalılığın başlangıcı da her bir faaliyete göre Kanun’da ayrı ayrı sayılmıştır. Kanun’a göre (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan; • Gelir vergisi mükellefi olanlar ile şahıs şirketlerinden kolektif, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları ve donatma iştiraki ortaklarının vergi mükellefiyetlerinin başladıkları, • Sermaye şirketlerinden limited şirket ortakları ile sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarının, şirketin ticaret sicil memurluklarınca tescil edildikleri, • Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının yönetim kuruluna seçildikleri, • Gelir vergisinden muaf olanların ise esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı oldukları, • Tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar için tarımsal faaliyetlerinin Kanun’la kurulu ilgili meslek kuruluşlarınca veya kendilerince bir yıl içinde bildirilmesi hâlinde kaydedildiği tarihten, bu süre içinde bildirilmemesi hâlinde ise bildirimin Kuruma yapıldığı, • Köy ve mahalle muhtarları için bu göreve seçildikleri, • At Yarışları Hakkında Kanun’a tabi jokey ve antrenörler için ise lisans belgesine • istinaden fiilen çalışmaya başladıkları tarihten itibaren başlar.

37. Soru

İş yerinin kuruma bildirilmesi ne zaman olur?

Cevap

Çalışanların Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ndan doğan haklarından yeterince yararlanabilmeleri için Kurumun açılan işyerinden haberdar olması gerekir. Bu nedenle 5510 sayılı Kanun’da işverenler, işyerini Kuruma bildirmekle yükümlü tutulmuştur. Kanun’a göre işverenler, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte Kuruma vermekle yükümlüdürler (m. 11/III). Aynı işverenin birden fazla işyeri kurması hâlinde, her bir işyeri için ayrı işyeri bildirgesi düzenlenir.

38. Soru

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun’unda işveren kimdir?

Cevap

Sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlardır.

39. Soru

4857 sayılı yeni İş Kanunu’nda işyeri kavramı nasıl açıklanmıştır?

Cevap

İşyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütün olarak tanımlanmıştır.

40. Soru

Sigortalı sayılanlar için sigortalılık ne zaman başlar?

Cevap

Çalışmaya, meslekî ve teknik eğitime, meslekî ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimine, staja veya bursiyer olarak göreve başladıkları tarihten itibaren başlar.

41. Soru

İşverenler, işyerlerini ne zaman bildirmek zorundadır?

Cevap

-Kanun’a göre işverenler, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte Kuruma vermekle yükümlüdürler.

42. Soru

Sigortalılık niteliğinin yitirilişine ilişkin olarak özel yer verilen hükümler hangileridir?

Cevap

Analık ve hastalık sigortalarıdır.

43. Soru

İsteğe bağlı sigortadan kimler yararlanabilir?

Cevap

Türkiye’de ikamet eden veya Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde Türk vatandaşı olanlar, zorunlu sigortalı olmayan veya ay içinde otuz günden az çalışan ya da tam gün çalışmayanlar faydalanabilir. İsteğe bağlı sigortadan yararlanmak isteyenlerin 18 yaşını doldurmuş olmaları gerekmektedir.

44. Soru

Sigortalılık niteliği ne zaman sona erer?

Cevap

Sigortalılık niteliğinin hangi hâllerde sona ereceği, Kanun’un 9. maddesinde gösterilmiş ve sigortalılığın türüne bağlı olarak sigortalılık niteliğinin yitirilmesi de farklı esaslara bağlanmıştır. Bunun dışında, maddede, analık ve hastalık sigortası bakımından sigortalılık niteliğinin yitirilişine ilişkin olarak özel hükümlere yer verilmiştir. Kanun’un m.4/I, (a) bendine göre sigortalı sayılanların sigortalılıkları, kural olarak, hizmet akitlerinin sona erdiği tarihten itibaren sona erer (m.9/I, a). Buna karşılık Kanun’un m.4/I, (b) bendine göre sigortalı olanların sigortalılıkları, sigortalılık ilişkisi yaratan faaliyetin türüne göre ayrı ayrı belirlenmiştir. Kanun’a göre gelir vergisi mükellefi olanlar için, mükellefiyetlerini gerektiren faaliyetlerine son verdikleri; gelir vergisinden muaf olanlar için ise esnaf ve sanatkâr sicili kaydının silindiği veya 6. maddenin birinci fıkrasının (k) bendi kapsamına girdiği tarihten itibaren sigortalılık sona erer (m.9/I, b, 1, 2).

45. Soru

İsteğe bağlı sigortadan yararlanmak için koşullar nelerdir?

Cevap

İsteğe bağlı sigortadan yararlanmak için örneği Kurumca hazırlanacak isteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma müracaatta bulunulması da gerekmektedir. İsteğe bağlı sigortalılık talebinin Kurumca kabul edilmesi, ayrı bir koşul olarak aranmamıştır. Öte yandan uygulamada Yargıtay; Kuruma yazılı başvurmayı, geçerlilik değil ispat koşulu biçiminde değerlendirmektedir.

46. Soru

İşveren vekilliği sıfatının kazanılması için gerçekleştirilmesi gerekenler nelerdir?

Cevap

İşveren adına ve hesabına hareket etme ve görülen hizmetin bütününü yönetimi görevini yapma unsurlarının her ikisinin de gerçekleştirilmesi gereklidir.

47. Soru

İşyeri ne demektir?

Cevap

Sigortalı sayılanların maddi olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerlere işyeri denir.

48. Soru

İşyerinden sayılan alanlar nerelerdir?

Cevap

Bir işyerinde dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler de işyerinden sayılır.

49. Soru

İş yerinin eklentileri içerisine neler girer?

Cevap

4857 sayılı İş Kanunu’nda (m.2/II) olduğu gibi 5510 sayılı Kanun’da da dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler de işyerinden sayılır. Maddenin açık ifadesinden de anlaşılacağı gibi eklentiler, sayılı bir biçimde değil örnek niteliğinde belirtilmiştir. Dolayısıyla örneğin otopark gibi yerler de işyerinin eklentisi olarak kabul edilir.

50. Soru

Sigortalı bağımsız çalışanlar kimlerdir?

Cevap

Köy ve mahalle muhtarları, şirket ortağı olanlar, tarımsal faaliyette bulunanlar, at yarışları hakkında Kanun’a tabi jokey ve antrenörler, devlet memurları ve diğer kamu görevlileri.

51. Soru

İşverenler hangi istisnai durumlarda sigortalının en geç çalışmaya başlatıldığı gün Kuruma bildirilmesi gerekir?

Cevap

İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde.

52. Soru

Sigortalılık ilişkisini doğuran sözleşmenin, iş sözleşmesinin unsurlarını taşımasına rağmen çeşitli nedenlerle geçersiz olması ise geçersizliğin saptandığı tarihe kadar söz konusu kişinin sigortalı sayılması ile ilgili Yargıtayın düşüncesi nedir?

Cevap

Yargıtaya göre bir kimsenin çalıştırılması yasak olan bir işte çalıştırılmış bulunmasının yani aradaki sözleşmenin geçersiz olmasının, o kimsenin çalıştığı sürece sigortalı sayılmasına engel olmaz.

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.