Tibbi Cihaz Ve Malzemeler Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Tıbbi görüntülemenin başlangıcı kaç yılına dayanır?

Tıbbi görüntülemenin başlangıcı, Wilhelm Conrad Röntgen’nin 1895’te x-ışınını keşfetmesine dayanır. W. C. Röntgen, bu keşfi ile 1901 yılında ilk Nobel Fizik ödülünü almıştır.

Standart MR cihazlarında genellikle süperiletken telden sargılar ve bu sargılardan doğru akım geçirilerek oluşturulan elektromıknatıslar kullanılır. Süper birleşik iletken telin bu özelliğini koruması için sürekli soğutulması gerekir. Bunun için de sıcaklığı 4 Kelvin (-269 ^oC) seviyesinde tutmayı sağlayan helyum pompası gerekir.

İnsan vücudunda radyasyona en duyarlı hücreler hızlı bölünen hücrelerdir: Kan hücreleri, deri, gastrointestinal sistem epiteli gibi. Çocuklar ve gebelerde fetüs de hızlı hücre bölünmesine sahiptir ve x-ışınına erişkinlerden daha duyarlıdır.

Röntgen cihazları, radyografi cihazları ve radyoskopi cihazları olmak üzere iki başlık altında incelenebilir.

Seyyar/Mobil/Portabl Röntgen Cihazları; Bu cihazlar tekerlekli olup servisler arasında hareket ederek hasta yatağında çekime olanak sağlar. Yoğun bakım ve ameliyathanede kullanıma uygun tasarlanmıştır. Bu cihazlar fişe takılarak şehir şebekesinden normal voltaj ile x-ışını üretir. Kaset hastanın arkasına yerleştirilir, grid sistemi olmadığından bu çekimlerde görüntü kalitesi röntgen cihazı ile olan çekimden daha düşük olur.

Absorbsiyon dokunun atom numarası, yoğunluğu ve kalınlığı ile doğru orantılıdır. Örneğin kemiğin atom numarası yumuşak dokudan fazladır. Akciğerlerde bulunan havanın yoğunluğu ise yumuşak dokudan azdır.

MR’ın avantajları mükemmel yumuşak doku rezolüsyonu olması, iyonizan radyasyon içermemesi, damarların kontrast madde kullanmadan görüntülenebilmesi, MR kontrast maddelerin iyotlu kontrast maddelerden daha güvenilir olmasıdır.

Dezavantajları ise tetkik süresinin nispeten uzun olması, klastrofobisi olan veya koopere olmayan hastaların çekime girememesi, çocuk hastalarda hareket nedeniyle anestezi gerekliliğidir. Ayrıca hastanın üzerindeki metal objeler, implantlar, metal yabancı cisimler, intrakraniyal anevrizma klipleri, kalp pilleri, bazı kalp kapakçıkları MR çekimi için kontrendikedir. Bu ajanlar çekim sırasında ısınabilir, bozulabilir, yer değiştirebilir.

Maruz kalınan radyasyon miktarı ile paralel olarak artan etkidir. Doza bağlıdır.

Gridler hastaya verilen x-ışını dozunu artırmamıza neden olan, ancak görüntü kalitesini arttıran ızgara gibi dizilmiş kurşun plakalardan oluşan yapılardır. Kurşun plakaların sıklığı ve yüksekliği gridin kalitesini belirler. Kurşun plakalar arasında ışın geçirgen ara materyal bulunur, bunun kalınlığı da gridin kalitesini etkiler.

Ultrasonografinin en sık kullanım alanı nedir?

En sık kullanım alanı karın içi solid organların incelenmesidir. Karaciğer, safra kesesi ve safra yolları, dalak, pankreas ve böbrekler, kadın ve erkek genital organları, tiroid bezi çoğu zaman başka görüntüleme yöntemine gerek kalmaksızın değerlendirilebilir.

Görüntüleme cihazları başlıca prensipleri nelerdir?

Görüntüleme cihazları başlıca üç prensip ile çalışır. Bunlar, Transmisyon, Emisyon ve Refleksiyondur.

Hem sağlık çalışanları hem de hastalar için radyasyon maruziyetini en aza indirmek için ALARA prensibine uymak gerekir. İngilizce “as low as reasonably achievable” kelimelerinin başharflerinden oluşmaktadır. Olabildiğince az radyasyona maruz kalınması gerektiğini önermektedir.

Gözle görülmeyen, vücudu geçebilen ve iyonizan radyasyon içeren ışın demetidir.

Dijital radyolojinin dezavantajları nelerdir?

Dijital radyolojinin dezavantajları, kuruluş aşamasında yüksek maliyet gerektirmesi çalışma sırasında olabilecek teknolojik hata veya arızaların veri ve zaman kaybına neden olabilmesidir.

Röntgen cihazlarında x-ışını kullanılır. X-ışının çekim odası dışına çıkıp çevredekilere zarar vermemesi için oda duvarları kurşun plakalarla kaplıdır. Bu plakaların kalınlığı tüpün tam karşısına gelen yerlerde daha kalın olmalıdır.

Dozu düşük bile olsa radyasyona maruz kalan kişide hayatı boyunca ortaya çıkabilecek gözlenebilir bir etkiyi tanımlar. Dozdan bağımsızdır.

Mamografi cihazları, meme kanserini erken dönemde saptamak için şikayeti olmayan hastalarda tarama yöntemi olarak kullanıldığı gibi şikâyeti olan hastalarda lezyonların değerlendirilmesi için kullanılmaktadır.

İyonizan radyasyon dozunu azaltmak için alınması gereken tedbirler nelerdir? 

Hastanın maruz kalacağı iyonizan radyasyon dozu oldukça basit birkaç adımı takip ederek dramatik olarak azaltılabilir. İlk olarak, incelemeler gerçekten gerekli olduğu zaman yapılmalıdır, gereksiz incelemelere engel olunmalıdır. İkinci adım, hastanın tetkik sırasında aldığı dozu azaltmaktır. Bunun için x-ışınının sadece inceleme yapılacak bölgeye verilmesi için ışın sınırlayıcı sistemler (kolimatör) kullanılmalıdır. Diğer bir önemli adım mümkün olduğunca çekim tekrarları azaltılmalıdır. Yanlış pozisyon verilmesi ya da görülmek istenen bölgenin görüntü alanına alınmaması, analog cihazlarda eksik doz (film beyaza yakın tonlarda çıkar) veya fazla doz (film siyaha yakın tonlarda çıkar) verilmesi en sık tekrar sebebidir. Skopik incelemelerde zamanı olabildiğince az tutmak çok büyük kazanç sağlayabilir. Bu adımların hepsi yalnız hasta dozunu değil çekim yapan ya da ortamda bulunan sağlık personelinin de aldığı dozu azaltır.

Radyonüklidler görüntülenmek istenen organın fizyolojik metabolizmasına katılan ana komponent ile birleştirilir, bu bileşiğe radyofarmasötik denir.

Vücuttaki yumuşak dokuların kontrastları birbirine yakın olduğundan, organ boşluklarına veya intravasküler alana kontrast madde verilerek istenen organlar veya patolojik oluşumlar boyanarak komşu yapılardan ayıtredilebilir hâle getirilir