Ücret ve Ödül Yönetimi Dersi 4. Ünite Özet
İşlerin Ücretlendirilmesi
Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.
Açıköğretim derslerinden Ücret ve Ödül Yönetimi Dersi 4. Ünite Özet için hazırlanan ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.
İşlerin Ücretlendirilmesi
I·s¸lerin U¨cretlendirilmesine I·lis¸kin Stratejik Kararların Verilmesi
U¨cret yapıları o¨rgu¨tu¨n amac¸ ve stratejilerinin gerc¸ekles¸tirilmesine uygun olmalı ve katkı sagˆlamalı. O¨rgu¨tu¨n is¸ ve o¨rgu¨t yapısı, is¸gu¨cu¨ o¨zellikleri vb. o¨zelliklerine uygun olmalı, personel ic¸in adil ve c¸evre kos¸ullarına uygun olmalıdır. Bu o¨zelliklere go¨re kac¸tane u¨cret yapısının olacagˆına karar verilir. Bir o¨rgu¨tte birden fazla u¨cret yapısı olabilir.
Uygulamada genellikle saat u¨creti ve aylıklı is¸ grupları ic¸in ayrı u¨cret yapıları gelis¸tirilmektedir. Farklı is¸ grupları ic¸in birden fazla u¨cretin iki nedeni vardır.
-
Farklı tipteki is¸leri tek bir u¨cret yapısında toplamak kolay degˆildir.
-
Ayrıca farklı is¸ grupları ic¸in uygun u¨cret dogˆruları farklıdır.
Kullanılan is¸ degˆerleme yo¨ntemi de o¨rgu¨tlerde birden fazla u¨cret yapısının olmasına nedendir. O¨rgu¨tteki farklı yapılar, dayandıkları o¨lc¸u¨t ve yapısal o¨zellikler bakımından da farklılık go¨sterebilir.
I·s¸e Dayalı U¨cret Yapılarında I·s¸lerin U¨cretlendirilmesi
I·s¸lerinin Sıralarının Belirlenmesi ve Gerekli Du¨zenlenmelerinin Yapılması : I·s¸lerin, es¸it degˆerde ise es¸it u¨cret ilkesine go¨re u¨cretlendirilmesi ic¸in o¨ncelikle is¸ degˆerlemesinin yapılması gerekir. I·s¸ degˆerlemesi, is¸ analizleri yoluyla is¸tanımları ve gereklerinin hazırlanması, bunları kullanarak belirli fakto¨rlere ve en uygun yo¨nteme go¨re is¸lerin degˆerlenmesi ve degˆerinin belirlenmesini ic¸erir. Daha sonra is¸letme ic¸i u¨cret ve piyasa u¨cret du¨zeyleri dikkate alınarak u¨cretlendirilir.
I·s¸lerin u¨cretlendirilmesi iki temel adımda gerc¸ekles¸ir. Bunlar;
- I·s¸ yapısının veya hiyerars¸isinin du¨zenlenmesi
- I·s¸ yapısındaki farklı degˆerdeki her bir tekil is¸ veya is¸ grubu ic¸in u¨cretlerin belirlenmesi.
I·s¸ yapısının du¨zenlenmesi, is¸lerin tek tek veya gruplandırılarak sıralanmasını ifade eder. Her bir is¸ veya is¸ grubu ic¸in tek bir u¨cret haddi yada u¨cret aralıgˆına karar verilir. I·s¸ yapısı ve u¨cret du¨zeylerine ilis¸kin tercihlere go¨re iki u¨cretlendirme yapısı ortaya c¸ıkar. Bunlar is¸leri tek tek u¨cretlendirme ve is¸leri gruplandırarak u¨cretlendirmedir. Her is¸ grubu ic¸in en yaygın olanı ise band tipi u¨cretlemedir. I·lk adım olarak is¸ degˆerlemesi sonuc¸larına go¨re is¸ler sıralanır. I·s¸lerin tek tek veya gruplar halinde sıralanmasıyla is¸ hiyerars¸isi veya is¸ yapısı ortaya c¸ıkarılır. I·s¸ sıralaması , kullanılan is¸ degˆerleme yo¨ntemine go¨re farklılık go¨sterir. Tek u¨cretleme , farklı degˆerdeki her is¸e farklı u¨creti o¨ngo¨ru¨r. I·ki tu¨ru¨ vardır. Nokta u¨cretleme ve tekil is¸-u¨cret aralıgˆı. Uygulamada yaygın olarak go¨ru¨len toplu u¨cretlemede ise yakın is¸ gruplarına farklı u¨cretler verilmesi o¨ngo¨ru¨lu¨r.
Toplu u¨cretlemenin iki tu¨ru¨ vardır.
- Basamak tipi
- Band tipi u¨cretlemeler.
I·s¸ Gruplarının Belirlenmesi :
I·s¸ gruplarının belirlenmesi o¨nem ve gu¨c¸lu¨k bakımından birbirine yakın olan is¸lerin birbirini izleyen gruplara ayrılmasını ifade eder. I·s¸lerin kac¸ gruba ve nasıl bo¨lu¨necegˆi, kullanılan is¸ degˆerleme yo¨ntemi, is¸ sayısı, is¸degˆerleme sonuc¸larına go¨re is¸lerin go¨sterdigˆi dagˆılım, o¨rgu¨t-is¸ yapısı vb. bagˆlıdır.
I·s¸ Yapısına Go¨re I·s¸lerin U¨cretlerinin Belirlenmesi :
I·s¸ yapısı olus¸tuktan sonra is¸letme ic¸i ve piyasa u¨cret analizlerinden yararlanarak tek u¨cretlemede her is¸ toplu u¨cretlemede is¸ grupları ic¸in hedef u¨cret degˆerleri ve u¨cret aralıkları belirlenir ve u¨cret yapısı olus¸turulur.
Bir u¨cret politikası egˆrisinin temel o¨zellikleri is¸letmenin yeni temel u¨cret egˆrisine go¨re konumu is¸letmenin u¨cret du¨zeylerine ilis¸kin politikasını go¨sterir. Egˆrinin egˆimi farklı is¸ kademeleri arasındaki u¨cret farkını go¨sterir.
U¨cret Aralıklarının Belirlenmesi : Farklı degˆerdeki is¸ler ve is¸ grupları ic¸in u¨cret aralıkları belirlenir. Bu aralık belirli is¸ ve is¸ grupları ic¸in en du¨s¸u¨k ve en yu¨ksek sınırlarının belirlenmesiyle ortaya c¸ıkar. U¨cret aralıgˆı belirlemek kıdem, beceri ve yetkinlik, performans du¨zeyine go¨re temel u¨cret farklas¸masına imkan tanımasıyla tercih edilir.
U¨cret Yapısının Uygulanması : Farklı degˆerdeki is¸ler ic¸in veya is¸ grupları ic¸in u¨cret du¨zeyleri ve aralıkları belirlendigˆinde personel degˆil is¸ler u¨cretlendirilmis¸ olur.
Bireysel U¨cret Farklılas¸ması ve Do¨nemlik U¨cret Artıs¸ları : U¨cret aralıgˆı ic¸eren u¨cret yapılarında aynı is¸teki veya is¸grubundaki personel arasında u¨cret farklılas¸masının ve bunu sagˆlamak ic¸in u¨cret artıs¸larının nasıl yapılacagˆı o¨nemli bir konudur. U¨cret bandı ic¸inde u¨cret artıs¸ı ve farklılas¸ması kıdeme, bas¸arıya, beceriye bagˆlıdır.
Kis¸iye Dayalı U¨cret Yapılarında U¨cretlendirme
Kis¸iye dayalı u¨cret yapıları, personelin sahip oldukları beceri ve yetkinliklere go¨re temel u¨cretlerin farklılas¸tırılmasını ic¸erir. Kis¸iye dayalı u¨cretlendirme su¨recinin ilk as¸amasında beceri ve yetkinlik analizleri ile yapıya dahil edilecek is¸lerin gerektirdigˆi beceri ve yetkinlikler belirlenir ve tanımlanır. Bunlar kademelendirilerek beceri ve yetkinlikler yapısı olus¸turulur. Her beceri ve yetkinlik kademesi ic¸inde u¨cret du¨zeyleri ve aralıkları belirlenir.
Beceri ve yetkinlik analizleri c¸es¸itli is¸ analizleri yo¨ntemleriyle bir o¨rgu¨tteki veya is¸ ailesindeki is¸lerin geregˆi yapılması ic¸in gerekli beceri ve yetkinliklerin belirlenmesi, sistemli bic¸imde bilgi toplaması, beceri ve yetkinlik tanımlaması su¨recidir. Beceri ve yetkinlik analizlerinde geleneksel is¸ analizlerinde kullanılan go¨ru¨s¸me, go¨zlem gibi yo¨ntem ve teknikler yanında rol analizi, uzman go¨ru¨s¸u¨, ato¨lye c¸alıs¸ması, hata analizleri, fonksiyonel analizler, kritik olay, go¨rev-su¨rec¸ analizi, is¸yetkinlik degˆerlemesi gibi c¸ok sayıda yo¨ntem ve teknikten yararlanılır. Beceri ve yetkinlik analizleriyle belirlenen yetkinliklerin amaca go¨re tanımlanması ve du¨zenlenmesi gerekir.
Beceri ve yetkinliklere dayalı u¨cret yapısı o¨nce yapılan analizlere dayalı olarak tanımlanan beceri ve yetkinliklere farklı beceri-yetkinlik du¨zeylerini go¨sterecek s¸ekilde du¨zenlenir. Daha sonra u¨cret aralıkları belirlenir . Kis¸iye dayalı u¨cret yapılarında kazanılan yeni beceri ve yetkinliklerin u¨cretlendirilmesinde iki yol vardır. Bunlar derhal artıs¸ ve belirli do¨nemlerde artıs¸tır.
I·s¸lerin U¨cretlendirilmesine I·lis¸kin Stratejik Kararların Verilmesi
U¨cret yapıları o¨rgu¨tu¨n amac¸ ve stratejilerinin gerc¸ekles¸tirilmesine uygun olmalı ve katkı sagˆlamalı. O¨rgu¨tu¨n is¸ ve o¨rgu¨t yapısı, is¸gu¨cu¨ o¨zellikleri vb. o¨zelliklerine uygun olmalı, personel ic¸in adil ve c¸evre kos¸ullarına uygun olmalıdır. Bu o¨zelliklere go¨re kac¸tane u¨cret yapısının olacagˆına karar verilir. Bir o¨rgu¨tte birden fazla u¨cret yapısı olabilir.
Uygulamada genellikle saat u¨creti ve aylıklı is¸ grupları ic¸in ayrı u¨cret yapıları gelis¸tirilmektedir. Farklı is¸ grupları ic¸in birden fazla u¨cretin iki nedeni vardır.
-
Farklı tipteki is¸leri tek bir u¨cret yapısında toplamak kolay degˆildir.
-
Ayrıca farklı is¸ grupları ic¸in uygun u¨cret dogˆruları farklıdır.
Kullanılan is¸ degˆerleme yo¨ntemi de o¨rgu¨tlerde birden fazla u¨cret yapısının olmasına nedendir. O¨rgu¨tteki farklı yapılar, dayandıkları o¨lc¸u¨t ve yapısal o¨zellikler bakımından da farklılık go¨sterebilir.
I·s¸e Dayalı U¨cret Yapılarında I·s¸lerin U¨cretlendirilmesi
I·s¸lerinin Sıralarının Belirlenmesi ve Gerekli Du¨zenlenmelerinin Yapılması : I·s¸lerin, es¸it degˆerde ise es¸it u¨cret ilkesine go¨re u¨cretlendirilmesi ic¸in o¨ncelikle is¸ degˆerlemesinin yapılması gerekir. I·s¸ degˆerlemesi, is¸ analizleri yoluyla is¸tanımları ve gereklerinin hazırlanması, bunları kullanarak belirli fakto¨rlere ve en uygun yo¨nteme go¨re is¸lerin degˆerlenmesi ve degˆerinin belirlenmesini ic¸erir. Daha sonra is¸letme ic¸i u¨cret ve piyasa u¨cret du¨zeyleri dikkate alınarak u¨cretlendirilir.
I·s¸lerin u¨cretlendirilmesi iki temel adımda gerc¸ekles¸ir. Bunlar;
- I·s¸ yapısının veya hiyerars¸isinin du¨zenlenmesi
- I·s¸ yapısındaki farklı degˆerdeki her bir tekil is¸ veya is¸ grubu ic¸in u¨cretlerin belirlenmesi.
I·s¸ yapısının du¨zenlenmesi, is¸lerin tek tek veya gruplandırılarak sıralanmasını ifade eder. Her bir is¸ veya is¸ grubu ic¸in tek bir u¨cret haddi yada u¨cret aralıgˆına karar verilir. I·s¸ yapısı ve u¨cret du¨zeylerine ilis¸kin tercihlere go¨re iki u¨cretlendirme yapısı ortaya c¸ıkar. Bunlar is¸leri tek tek u¨cretlendirme ve is¸leri gruplandırarak u¨cretlendirmedir. Her is¸ grubu ic¸in en yaygın olanı ise band tipi u¨cretlemedir. I·lk adım olarak is¸ degˆerlemesi sonuc¸larına go¨re is¸ler sıralanır. I·s¸lerin tek tek veya gruplar halinde sıralanmasıyla is¸ hiyerars¸isi veya is¸ yapısı ortaya c¸ıkarılır. I·s¸ sıralaması , kullanılan is¸ degˆerleme yo¨ntemine go¨re farklılık go¨sterir. Tek u¨cretleme , farklı degˆerdeki her is¸e farklı u¨creti o¨ngo¨ru¨r. I·ki tu¨ru¨ vardır. Nokta u¨cretleme ve tekil is¸-u¨cret aralıgˆı. Uygulamada yaygın olarak go¨ru¨len toplu u¨cretlemede ise yakın is¸ gruplarına farklı u¨cretler verilmesi o¨ngo¨ru¨lu¨r.
Toplu u¨cretlemenin iki tu¨ru¨ vardır.
- Basamak tipi
- Band tipi u¨cretlemeler.
I·s¸ Gruplarının Belirlenmesi :
I·s¸ gruplarının belirlenmesi o¨nem ve gu¨c¸lu¨k bakımından birbirine yakın olan is¸lerin birbirini izleyen gruplara ayrılmasını ifade eder. I·s¸lerin kac¸ gruba ve nasıl bo¨lu¨necegˆi, kullanılan is¸ degˆerleme yo¨ntemi, is¸ sayısı, is¸degˆerleme sonuc¸larına go¨re is¸lerin go¨sterdigˆi dagˆılım, o¨rgu¨t-is¸ yapısı vb. bagˆlıdır.
I·s¸ Yapısına Go¨re I·s¸lerin U¨cretlerinin Belirlenmesi :
I·s¸ yapısı olus¸tuktan sonra is¸letme ic¸i ve piyasa u¨cret analizlerinden yararlanarak tek u¨cretlemede her is¸ toplu u¨cretlemede is¸ grupları ic¸in hedef u¨cret degˆerleri ve u¨cret aralıkları belirlenir ve u¨cret yapısı olus¸turulur.
Bir u¨cret politikası egˆrisinin temel o¨zellikleri is¸letmenin yeni temel u¨cret egˆrisine go¨re konumu is¸letmenin u¨cret du¨zeylerine ilis¸kin politikasını go¨sterir. Egˆrinin egˆimi farklı is¸ kademeleri arasındaki u¨cret farkını go¨sterir.
U¨cret Aralıklarının Belirlenmesi : Farklı degˆerdeki is¸ler ve is¸ grupları ic¸in u¨cret aralıkları belirlenir. Bu aralık belirli is¸ ve is¸ grupları ic¸in en du¨s¸u¨k ve en yu¨ksek sınırlarının belirlenmesiyle ortaya c¸ıkar. U¨cret aralıgˆı belirlemek kıdem, beceri ve yetkinlik, performans du¨zeyine go¨re temel u¨cret farklas¸masına imkan tanımasıyla tercih edilir.
U¨cret Yapısının Uygulanması : Farklı degˆerdeki is¸ler ic¸in veya is¸ grupları ic¸in u¨cret du¨zeyleri ve aralıkları belirlendigˆinde personel degˆil is¸ler u¨cretlendirilmis¸ olur.
Bireysel U¨cret Farklılas¸ması ve Do¨nemlik U¨cret Artıs¸ları : U¨cret aralıgˆı ic¸eren u¨cret yapılarında aynı is¸teki veya is¸grubundaki personel arasında u¨cret farklılas¸masının ve bunu sagˆlamak ic¸in u¨cret artıs¸larının nasıl yapılacagˆı o¨nemli bir konudur. U¨cret bandı ic¸inde u¨cret artıs¸ı ve farklılas¸ması kıdeme, bas¸arıya, beceriye bagˆlıdır.
Kis¸iye Dayalı U¨cret Yapılarında U¨cretlendirme
Kis¸iye dayalı u¨cret yapıları, personelin sahip oldukları beceri ve yetkinliklere go¨re temel u¨cretlerin farklılas¸tırılmasını ic¸erir. Kis¸iye dayalı u¨cretlendirme su¨recinin ilk as¸amasında beceri ve yetkinlik analizleri ile yapıya dahil edilecek is¸lerin gerektirdigˆi beceri ve yetkinlikler belirlenir ve tanımlanır. Bunlar kademelendirilerek beceri ve yetkinlikler yapısı olus¸turulur. Her beceri ve yetkinlik kademesi ic¸inde u¨cret du¨zeyleri ve aralıkları belirlenir.
Beceri ve yetkinlik analizleri c¸es¸itli is¸ analizleri yo¨ntemleriyle bir o¨rgu¨tteki veya is¸ ailesindeki is¸lerin geregˆi yapılması ic¸in gerekli beceri ve yetkinliklerin belirlenmesi, sistemli bic¸imde bilgi toplaması, beceri ve yetkinlik tanımlaması su¨recidir. Beceri ve yetkinlik analizlerinde geleneksel is¸ analizlerinde kullanılan go¨ru¨s¸me, go¨zlem gibi yo¨ntem ve teknikler yanında rol analizi, uzman go¨ru¨s¸u¨, ato¨lye c¸alıs¸ması, hata analizleri, fonksiyonel analizler, kritik olay, go¨rev-su¨rec¸ analizi, is¸yetkinlik degˆerlemesi gibi c¸ok sayıda yo¨ntem ve teknikten yararlanılır. Beceri ve yetkinlik analizleriyle belirlenen yetkinliklerin amaca go¨re tanımlanması ve du¨zenlenmesi gerekir.
Beceri ve yetkinliklere dayalı u¨cret yapısı o¨nce yapılan analizlere dayalı olarak tanımlanan beceri ve yetkinliklere farklı beceri-yetkinlik du¨zeylerini go¨sterecek s¸ekilde du¨zenlenir. Daha sonra u¨cret aralıkları belirlenir . Kis¸iye dayalı u¨cret yapılarında kazanılan yeni beceri ve yetkinliklerin u¨cretlendirilmesinde iki yol vardır. Bunlar derhal artıs¸ ve belirli do¨nemlerde artıs¸tır.