E-İş Süreçleri Dersi 6. Ünite Özet
Mobil İş Süreçleri
Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.
Açıköğretim derslerinden E-İş Süreçleri Dersi 6. Ünite Özet için hazırlanan ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.
Mobil İş Süreçleri
Giris¸
Gu¨nu¨mu¨zdeki teknolojik gelis¸meler kablosuz hızlı veri transferi ve mobil iletis¸im arac¸larının gu¨ndelik hayatta kullanımını hızlandırmaktadır. Bu durum mobil-ticaretin (m-ticaret) kavramının olus¸masına ve is¸letmelerin bu yo¨ne olan yatırımlarını artırmalarına neden olmaktadır. Gu¨nu¨mu¨zde m-ticaret bankacılık hizmetlerinde, egˆlence, seyahat, medya ve pazarlama sekto¨ru¨ bas¸ta olmak u¨zere birc¸ok alanda kullanılmaktadır. 21. yu¨zyıl “mobil c¸agˆ” olarak adlandırılmaktadır. M-ticaret tu¨keticiler tarafından kolay eris¸ilebilir konforlu bir ortam sunarken, is¸letmeler ic¸in para kazanmak adına yeni bir arac¸ olarak go¨ru¨lmektedir. M- ticaret yeni bir ticaret tu¨ru¨ olmasından dolayı kendine o¨zgu¨ is¸ su¨rec¸lerine ve dinamiklere sahiptir. Bu ortamda faaliyetlerini su¨rdu¨rmek isteyen is¸letmelerin tu¨keticilerin istek ve beklentilerini m-ticaret ortamı u¨zerinden sunmaları ve bu aracın gereksinim duydugˆu su¨rec¸ ve dinamiklere adapte olmaları gerekmektedir.
Mobil Ticaretle I·lgili Kavramlar
1850’lere dogˆru telgraf, 1850-1880 arasında telefon, 1900’e dogˆru elektromanyetik dalgalarla iletim, 1920-1930 arası radyo, 1950-1960 arası televizyon ve 1970’lerle birlikte telekomu¨nikasyon ve bilgisayar teknolojilerinin birles¸mesinden dogˆan yeni medyalar yas¸adıgˆımız du¨nyanın c¸ehresini degˆis¸tirdi. I·nternet ekonomisinin gelis¸imi geleneksel ticaret ve is¸ kavramlarına yeni boyutlar eklemektedir. Elektronik ticaret (e-ticaret) ve mobil ticaret (m-ticaret) kavramlarını anlayabilmek ic¸in elektronik is¸ (e- is¸) ve mobil is¸ (m-is¸) kavramlarının ac¸ıklanması gerekmektedir. Bundan dolayı ilk olarak bu iki kavramı incelemek, ardından elektronik ve mobil kavramlarını sunmak ve son olarak elektronik ticaret ve mobil ticaret kavramlarını ele almak gerekmektedir.
I·s¸ ve Ticaret Kavramları : “ I·s¸ ” kavramı bir is¸letmenin u¨ru¨n ve hizmet u¨retmek-satmak ic¸in u¨stlendigˆi ticari veya ticari olmayan tu¨m faaliyetleri ifade etmek ic¸in kullanılır.“ Ticaret ” ise is¸letmelere ve tu¨keticilere yo¨nelik u¨ru¨n ve hizmet satıs¸ı-alımı ve bu su¨rec¸ ile ilgili sahiplik, kullanım hakkı, gibi parasal faaliyetleri ifade etmek ic¸in kullanılmaktadır. I·s¸ ve ticaret kavramları arasındaki farklılıklar s¸o¨yle o¨zetlenebilir: Ticaret is¸letmenin alım ve satım ile ilgili su¨rec¸lerine odaklanırken, is¸ ise alım ve satım su¨rec¸lerini de kapsamakla birlikte c¸ok daha fazlasıdır. I·s¸ bir kurulus¸ ya da tes¸ebbu¨sken (somut), ticaret degˆis¸ tokus¸a (soyut) kars¸ılık gelmektedir. Ticaret is¸ kavramının bir alt ku¨mesini olus¸turmaktadır. I·s¸ ile ilgili degˆis¸ik esas ve o¨lc¸u¨tlere bagˆlı olarak bu¨yu¨klu¨k, sahiplik ve hukuki yapıları bas¸ta olmak u¨zere c¸es¸itli sınıflandırmalar bulunmaktadır. Aynı durum ticaret ic¸in so¨z konusu degˆildir.
Elektronik, Digital ve Mobil Kavramları: “ Elektronik ”, eksi yu¨klu¨ elektronların hareketlerinden yararlanılarak c¸es¸itli donanımları yapma bilimine denilmektedir. “ Dijital ” kelimesi ise, sayı temeline dayanır ve sayısal anlamına gelmektedir . Elektronik; Analog (o¨rneksel) elektronik, ve Dijital (sayısal) elektronik olarak iki kısımda ele alınmaktadır. Analog devreler, o¨lc¸erek o¨rnekleme yapmakta; dijital devreler ise sayma is¸lemi yapmaktadır. “Elektronik” kavramı sıfat olarak, herhangi bir zamanda is¸ su¨rec¸lerine eris¸im anlamında e-is¸ veya e-ticaret kavramları ile birlikte kullanılmakta ve bilgisayar agˆlarına sabit bir noktadan ulas¸mak anlamına gelmektedir. Genel olarak “ mobil ” terimi, verilen bir birimin hareket edebilme veya ettirilme durumu, “ mobilite ” ise hareketi sagˆlama kabiliyeti olarak anlas¸ılır. “ Mobil ” kavramı herhangi bir zamanda is¸ su¨rec¸lerine herhangi bir yerden eris¸ebilmek anlamında m-is¸ veya m-ticaret kavramları ile birlikte kullanılmaktadır.“ Mobil ” kavramı “ kablosuz ” (wireless) kavramı ile karıs¸tırılmamalıdır. Kablosuz kavramı bilgisayarlar arasında bagˆlantı ve iletis¸im kurma yo¨ntemidir.
E-Ticaret Kavramı : Elektronik ticaret, “mal ve hizmetlerin Internet u¨zerinden alım-satımı” olarak tanımlanmaktadır. E- ticarette o¨deme is¸lemi de agˆ u¨zerinden gerc¸ekles¸tirilmektedir. E-Ticaret kavramına ilis¸kin tanımlar iki farklı bas¸lık altında incelenebilir: I·lk kategoride yer alan tanımlamaya go¨re tu¨m is¸lemlerin elektronik bir ortamda gerc¸ekles¸mesi ve parasal bir boyutunun olması gerekmektedir. I·kinci kategori ise e-ticareti “u¨ru¨nu¨n veya hizmetin kullanım hakkının veya sahipligˆinin el degˆis¸tirmesini de kapsayan, bilgisayar tabanlı bir agˆu¨zerinden tamamlanan herhangi bir is¸lem” olarak tanımlamaktadır.
M-Ticaret Kavramı : “ M-ticaret ”, e-ticaret uygulamalarının kablosuz ortamda gerc¸ekles¸tirilmesidir. M-ticaret kavramı bazı kaynaklarda mobil e-ticaret olarak da kullanılmaktadır. Bazı yaklas¸ımlara go¨re m-ticaret, cep telefonları veya kis¸isel veri yardımcıları (PDA) gibi elle tas¸ınabilir arac¸ları kullanarak, u¨ru¨n veya hizmet alımı veya satıs¸ıdır. Bu bilgiler ıs¸ıgˆında yeni bir tanım yapılacak olursa, m-ticaret: “elektronik bir aracın yardımıyla bilgisayar tabanlı agˆlara mobil eris¸imi kullanarak bas¸latılmıs¸ veya tamamlanmıs¸, bir u¨ru¨n veya hizmetin sahipligˆinin veya kullanım hakkının transferini kapsayan is¸lemlerdir”.
Mobil Ticaretin O¨zellikleri
M-ticaretin kendine o¨zgu¨ avantajlarından kaynaklanan o¨zellikleri as¸agˆıda kısaca ac¸ıklanmıs¸tır.
Her zaman ve her yerde hazır bulunabilme : Bu o¨zellik tu¨keticilerin cogˆrafi konumlarına bagˆlı kalmaksızın hizmetten yararlanabilmesi ve is¸lemlerini gerc¸ekles¸tirmesi olarak tanımlanır.
Anında eris¸im : Bu o¨zellik gu¨nu¨n her zamanında bu hizmet ve is¸lemlerin eris¸ilebilir olması ve is¸lemler sırasında gerc¸ek zamanda etkiles¸imin mu¨mku¨n olması anlamına gelmektedir.
Konum belirleme: Konum belirleme o¨zelligˆi is¸letmelerin u¨ru¨n ve hizmetlerini tu¨keticilerin cogˆrafi konumlarına go¨re şekillenen istek ve ihtiyaçlarına uygun olarak sunabilmesidir.
Anında bagˆlanabilirlik : M-ticaretin bir digˆer o¨zelligˆi de tu¨keticilerin her zaman telefon s¸ebekesi u¨zerinden mobil arac¸lar ile m-ticaret ortamına “anında bagˆlanabilmesidir”. Bu o¨zellik sayesinde tu¨keticiler o¨n yu¨kleme, bekleme gibi zaman gerektiren is¸lemler ile ugˆras¸mak zorunda kalmamaktadır.
Verimlilik : I·nsan dogˆası gu¨nlu¨k etkinliklerini olabildigˆince verimli bir s¸ekilde yapmaya c¸alıs¸ma egˆilimindedir. Mobil teknolojiler sayesinde kullanıcılar, bu¨rolarından uzakta veya yolda herhangi bir zamanda bilgi ve insanlara eris¸me olanagˆına sahip oldugˆundan u¨retim seviyesi oldukc¸a yu¨kselmis¸tir.
Proaktif is¸levler : Bu o¨zellik bilginin dogˆru zamanda ve yerde tu¨keticilere ulas¸tırılması ic¸in o¨nem tas¸ımaktadır. Bu o¨zellik sayesinde tu¨keticiler bilgi edinmek istedigˆi marka, is¸letme veya organizasyonu sec¸ebilir onlarla iletis¸im bilgilerini paylas¸abilmektedir. Bo¨ylece ihtiyac¸ duyulan bilgiler tu¨keticilere anında onlara ulas¸tırılabilmektedir.
Hız : Mobil teknolojilerin giris¸i ile teknolojilerin daha c¸abuk ve kısa yenilenme ve benimsenme zamanı yas¸anmaya bas¸lanmıs¸, u¨retim ve tu¨ketim hızlanmıs¸, ancak gittikc¸e sınırsız hıza olan ihtiyac¸ da artmıs¸tır.
Kimlik tanımlama su¨resinin kolaylas¸tırılması : Bu o¨zellik sayesinde tu¨ketici kimligˆinin tanımlanması gibi karmas¸ık bir su¨rec¸, mobil iletis¸im aracının abone tanıma modu¨lu¨ (SIM kart ve PIN numarası) u¨zerinden basit bir s¸ekilde c¸o¨zu¨lmu¨s¸tu¨r.
Kis¸iselles¸tirilebilme : Mobil cihazlar genellikle tek kis¸i tarafından kullanılırlar ve dogˆrudan bireyi hedef alan pazarlama c¸abaları ic¸in oldukc¸a idealdirler. I·letis¸im mesajının kis¸iselles¸tirilmesi ve tu¨keticinin dikkatini c¸ekecek unsurlarla zenginles¸tirilmesi sagˆlanabilir.
Katılım ve yayılım : Geleneksel ticaret ile kars¸ılas¸tırıldıgˆında mobil ticaret uygulamaları sayesinde ilgili herkesi geribildirim yapmaya ve/veya katkı sunmaya yo¨nlendirmektedir. Mobil ticaret, sosyal medya platformlarıyla uyumlu olması durumunda ic¸erik u¨retimi yanında ic¸erik paylas¸ımlarının da desteklenmesi, yayılımı sagˆlayan bir o¨zelligˆe sahiptir.
Gu¨venlik : Mobil iletis¸im teknolojileri halen SSL (Secure Socket Layer) formundadır. Bu teknoloji kapalı uc¸lu bir teknoloji olup yu¨ksek du¨zeyde gu¨venlik sagˆlamaktadır.
Mobil Ticarette Kullanılan I·letis¸im Teknolojileri
Mobil iletis¸im, go¨mu¨lu¨ sistemler (embedded systems), veri tabanları ve gu¨venlik sistemleri gibi birc¸ok teknolojinin bir arada kullanılması ile gerc¸ekles¸mektedir. Bu donanım ve yazılımlar verinin hızlı transfer edilmesi ve is¸lenmesi, kullanıcıların konumlarının belirlenmesine ve daha gu¨venli alıs¸-veris¸ yapılmasını sagˆlamaktadır.
Kablosuz I·letis¸im Teknolojileri : Kablosuz iletis¸im teknolojilerinde; Birinci nesil (First Generation-1G) cep telefonlarından; I·kinci nesil (Second Generation-2G) limitli bant genis¸ligˆine sahip ve du¨nyada yaygın kullanılan dijital cep telefonlarından; U¨c¸u¨ncu¨ nesil (Third Generation-3G) ise veri yogˆun uygulamaları destekleyen ve yu¨ksek bir bant genis¸ligˆi sunan mobil cihazlardan olus¸maktadır. Bu teknolojileri de yeni c¸o¨zu¨m arayıs¸ları ic¸indeki do¨rdu¨ncu¨ nesil (Fourth Generation-4G) ve 5G teknolojisi olarak Machine-to-Machine Intelligence (M2MI) izlemektedir (S:184, S¸ekil 6.2).
1G Teknolojisi : Birinci nesil (First Generation-1G), kablosuz teknolojiye sahip cep telefonlarından olus¸maktadır. Mobil telekomu¨nikasyon alanında bas¸langıc¸ta, sadece ses iletimini mu¨mku¨n kılan analog teknolojiler, 1980’lerden itibaren, Amerika ve Avrupa’da yayılmaya bas¸lamıs¸ ve tahminlerin o¨tesinde abone kaydetmis¸tir.
2G Teknolojisi : Aslında u¨c¸ temel 2G teknolojisi bulunmaktadır. Bunlar; zaman bo¨lu¨mlu¨ c¸oklu eris¸im (time division multiple access-TDMA), ku¨resel mobil iletis¸im sistemleri (global system for mobile-GSM) ve kod bo¨lu¨mlu¨ c¸oklu eris¸imdir (code division multiple access-CDMA) . Bu u¨c¸ teknoloji arasında en c¸ok kullanılan ve kabul go¨reni GSM’dir. 2G mobil telefonlar, 1991’in ortalarında piyasaya su¨ru¨lmu¨s¸ ve kullanımı bu¨yu¨k bir hızla yaygınlas¸mıs¸tır. Bu sistemde kullanılan telefonlar kendi ic¸inde ise; 900 MHZ genis¸ligˆinde telefonlar ve 1800 MHZ genis¸ligˆinde telefonlar olarak iki alt gruba ayrılabilir. GSM, 2G dijital agˆ olarak da adlandırılır.
2,5G Teknolojisi : Bu nesil sistemler paket anahtarlamalı radyo hizmetleri (general packet radio service-GPRS) ve ku¨resel mobil iletis¸im ic¸in yu¨kseltilmis¸ veri hızları (enhanced data GSM environ-ment-EDGE) teknolojileri ic¸ermektedir. GPRS , GSM sistemin altyapısına eklemlenen bir yapıdır. “Du¨gˆu¨m” olarak adlandırılan ve bilginin veri paketlerine eklenmesini sagˆlayan yapıların eklenmesi sistemine dayanır. EDGE , radyo dalgası u¨zerinden (GSMs¸ebekesi u¨zerinde) veri “paketleri” go¨nderen Genel Paket Radyo Servisine dayanır. EDGE, mobil cihazla gerc¸ekles¸tirilen internet bagˆlantısını GPRS’in sagˆladıgˆı hızın u¨c¸ kat fazlasına kadar c¸ıkarabilmektedir. Kablosuz Uygulama Protokolu¨ (wireless appli-cation protocol-WAP) , yeni gelis¸tirilen, mobil cihazlar u¨zerinden internete eris¸im sagˆlayan iletis¸im protokolu¨du¨r. WAP’ın amacı servisler, bilgiler ve digˆer kullanıcılar arasında gu¨venli, hızlı, online, ve interaktif bir bagˆlantı ortamı sagˆlamaktır.
3G Teknolojisi : Aynı zamanda evrensel mobil iletis¸im sistemi (universal mobile telecommunica-tions system- UMTS) olarak da adlandırılır. GSM’in varisi olarak, UMTS es¸ zamanlı mobil servis sagˆlayan eposta ve veri, ses, dijital radyo sinyalleri, renkli go¨ru¨ntu¨ler ve video ic¸eren servisler gibi daha yu¨ksek veri oranları sunar.
4G Teknolojisi : Kablosuz agˆ teknolojilerinden biri olan WiMAX, kablosuz bagˆlantı alanının (wi-reless fidelity- WiFi) bir sonraki nesli olarak go¨ru¨lmektedir. Digˆer bir ifade ile WiFi teknolojisinin c¸ok daha gelis¸mis¸ bir s¸eklidir. WiMAX’ın amacı, mevcut kablosuz internet bagˆlantısının hızını ve sınırlarını (50 km’lik bir alan ic¸inde 70 Mbt/sn bir veri aktarımı mu¨mku¨n kılar) arttırmaktır. WiMAX, kablosuz internetin mobil arac¸ların yanı sıra, sabit bilgisayarlar tarafından da kullanılmasını mu¨mku¨n kılmaktadır.
4.5G Teknolojisi : LTE (Long Term Evolution), teknik olarak 4G ailesinin ic¸inde bulunan do¨rdu¨ncu¨ nesil kablosuz iletis¸im agˆıdır. 4.5G, LTE Advanced teknolojisine verilen 4G’nin ileri bir teknolojisi olarak tanımlanabilir. LTE, agˆteknolojilerine dayalı yu¨ksek hızlı kablosuz veri aktarıma verilen addır. 3G’nin hızı 25 Mbps, 4G’nin hızı 100 Mbps iken, 4.5G olarak LTE Advanced’in hızı ise 300 Mbps’dir. Bu uygulamadan yararlanabilmek ic¸in mobil cihazların LTE destekli olması gerekmektedir.
5G Teknolojisi : 5G teknolojisi olarak Machine-to-Machine Intelligence (M2MI) cihazların birbirleri arasında bir insana gerek kalmadan haberles¸mesinin sagˆlanması ve bu haberles¸me esasında alınan verilerin depolanarak belirli bir algoritma c¸erc¸evesinde raporlanabilmesini ifade etmektedir. Do¨rdu¨ncu¨ nesil teknolojinin yaklas¸ık 10 katı veri iletim hızı sagˆlamaktadır. Nesneden nesneye (machine to machine- M2M) kavramı cihazların birbirleri arasında bir insana gerek duymadan iletis¸im kurmasını sagˆlayan ve alınan verileri depolayarak belli bir algoritma c¸erc¸evesinde raporlayabilmesi demektir. Kablosuz iletis¸im teknolojilerinden bir digˆeri de Bluetooh ’tur. Kısa mesafeli radyo dalgalarıyla aygıtların birbirleri ile kablo bagˆlantısı olmadan, go¨ru¨s¸ dogˆrultusu dıs¸ında bile olsalar haberles¸melerine olanak sagˆlayan teknolojiye verilen addır. Temel amac¸ radyo frekansları aracılıgˆıyla veri degˆis¸imini ve iletis¸imi sagˆlamaktır.
Mobil I·s¸letim Sistemleri : I·s¸letim sistemi, bilgisayar donanımının dogˆrudan denetimi ve yo¨netiminden, temel sistem is¸lemlerinden ve uygulama programlarını c¸alıs¸tırmaktan sorumlu olan sistem yazılımıdır. Akıllı telefonlar, tablet bilgisayarlar, PDA’lar (Personal Digital Assistant) gibi tas¸ınabilir cihazlar ic¸in u¨retilen is¸letim sistemleri mobil is¸letim sistemleri olarak adlandırılırlar. Mobil is¸letim sistemleri as¸agˆıda kısaca ac¸ıklanmıs¸tır.
Android : Google ve Open Handset Allience (OHA) tarafından kodlanmıs¸ ac¸ık kaynak kodlu bir is¸letim sistemidir. Linux c¸ekirdegˆine sahiptir, ancak alıs¸ılageldik Linux c¸ekirdekli is¸letim sistemlerinde bulunan bazı temel o¨zellikleri ve parc¸aları ic¸ermedigˆinden bir Linux is¸letim sistemi olarak kabul edilmez.
iOS : 2007’de piyasaya sunulan, ilk zamanlarda “iOS” ismi ac¸ıkc¸a belirtilmeyip “iP-hone OS X” denilen is¸letim sistemi, Apple marka mobil cihazlar ic¸in o¨zel tasarlanmıs¸tır. MacOS X tabanlı olan bu is¸letim sistemi, ic¸erisinde do¨rt ayrı (Core OS, Core Servisleri, Medya ve Cocoa) katman barındırmaktadır. Kapalı kaynak kodlu bir is¸letim sistemi oldugˆundan yalnızca Apple’a ait u¨ru¨nlerde kullanılmaktadır.
Microsoft : Windows CE (Compact Edition) c¸ekirdeklidir. Tescilli bir is¸letim sistemidir, fakat degˆis¸ik u¨reticilerin u¨ru¨nlerinde de bulunabilir. I·lk su¨ru¨mlerde c¸oklu dokunus¸destegˆi bulunmamaktaydı. 7. su¨ru¨mu¨yle beraber c¸oklu dokunus¸u da desteklemeye bas¸lamıs¸tır. Multitasking o¨zelligˆini desteklemektedir. C++ tabanlıdır. Microsoft Office programlarıyla mu¨kemmel uyumu Windows Mobile’in o¨nemli bir artısıdır.
RIM : Research In Motion (RIM) tarafından gelis¸tirilmektedir. Java tabanlıdır. RIM tarafından tescillidir. Uygulama gelis¸tiricileri Windows yu¨klu¨ bilgisayarlarda BlackBerry API kullanarak uygulamalar gelis¸tirebilirler. I·s¸hayatına adanmıs¸ bir is¸letim sistem olan BlackBerry OS, Microsoft Exchange, Lotus Notes ve Novell Groupwise destegˆi ic¸ermektedir.
Symbian : 1990’lı yılların ortalarına dogˆru, SIBO sistemi baz alınarak EPOC adlı bir is¸letim sistemi u¨retilmis¸tir. 1998’de Ericsson, Nokia, Motorola, Psion, Samsung, Siemens ve Sony Ericsson ortaklıgˆında Symbian Ltd kurulmus¸tur. PDA ’ler ile tas¸ınabilir telefonların birles¸tirilmesi c¸alıs¸maları aras¸tırılırken EPOC is¸letim sistemi daha da gelis¸tirilip Symbian adını almıs¸tır. I·s¸letim sistemi C++ tabanlıdır.
Mobil Ticarette Kullanılan Arac¸lar: Mobil veya tas¸ınabilir olarak adlandırılan arac¸ların sınıflandırılmasında, oldukc¸a genis¸ bir elektronik yelpaze bulunmaktadır. En yayın olarak kullanılan mobil arac¸lar akıllı cep telefonları, PDA’lar ve kablosuz bilgisayarlar dır.
Akıllı telefon : Akıllı telefon, kis¸isel bilgisayar o¨zellikleri tas¸ıyan bir cep telefonudur. C¸ogˆu kameralı olmasının yanı sıra, e-posta ve kis¸isel du¨zenleyici o¨zelliklerinin tamamına sahiptir. Akıllı telefonların en o¨nemli o¨zelligˆi ise normal telefonların aksine, gelis¸tirilmis¸ veri is¸leme kabiliyeti ve gelis¸mis¸ bagˆlantılara sahip olmalarıdır.
PDA’lar : Kısa adı PDA olan Personal Digital Assistant (Kis¸isel Dijital Asistan), avuc¸ ic¸i bilgisayar adı altındaki makinelerin tu¨mu¨ne verilen genel addır. PDA’lar, adres defterleri, zaman c¸izelgeleri, grafik programları, oyunlar, web tarayıcıları gibi ic¸erikler sagˆlayan cihazlardır. I·lk bas¸larda dijital bir ajanda olarak tasarlanana PDA ’lar, gu¨nu¨mu¨zde aynı zamanda cep bilgisayarları veya avuc¸ ic¸i bilgisayarlar olarak da tanınmaktadır. Dizu¨stu¨ bilgisayarların aksine, birc¸ok PDA kalem tabanlıdır ve bir klavye yerine bilgi giris¸inde “sylus” ismi verilen bir kalem kullanır ve el yazısı kullanılmasına da uygundur.
Tablet PC’ler : Tablet bilgisayar masa u¨stu¨ bilgisayar ve notebook karıs¸ımı bir bilgisayar olup, dijital bir kalemle kontrol edilebilen bilgisayarları ifade etmektedir. Daha hafif ve tas¸ınabilen cihazlar olan tablet bilgisayarlar aynı zamanda, Wi-Fi teknolojisi ile kablosuz Internet iletis¸imine de olanak tanımaktadır.
Gu¨nu¨mu¨zde farklı elektronik arac¸lar ve uygulamalar arasında (laptoplarda, tabletlerde, telefonlarda ve TV gibi platformlarda) senkronizasyon bir zorunluluktur. Senkronizasyon so¨zcu¨gˆu¨ “es¸ zamanlama” veya “es¸leme” anlamına gelmektedir. Elektronik cihazlar arasında senkronizasyon olması, birbirlerinin dilinden anladıkları anlamına gelmektedir. Mobil senkronizasyon ise hem mobil arac¸lar hem de masau¨stu¨ bilgisayarda bulunan bilgilerin birbirine aktarılarak gu¨ncellenmesi is¸lemi ic¸in kullanılmaktadır.
Bulut Bilis¸im : Bulut bilis¸im u¨zerinde uzlas¸ılmıs¸ bir tanım bulunmamakla birlikte; uygulamaların internet ortamında bulunan bir uzak sunucu u¨zerinden c¸alıs¸tırılması ya da kullanıcıya ait verilerin uzak sunucu u¨zerinde her an eris¸ilebilir s¸ekilde bulundurulmasını sagˆlayan bir servis yapısı olarak tanımlanabilir. Bulut bilis¸im, en basit tanımla, kurumların is¸lerini yu¨ru¨tu¨rken yararlandıkları bilis¸im sistemlerine ilis¸kin hizmetlerin u¨c¸u¨ncu¨ taraflardan internet u¨zerinden alınmasıdır. Bulut bilis¸imin o¨nemli o¨zellikleri s¸o¨yle sıralanabilir: Donanım (bilgisayarlar, saklama u¨niteleri), bulut bilis¸im sagˆlayıcısı tarafından sunulmaktadır. Bulut bilis¸im hizmeti ic¸in gerekli donanım, bilgisayarların olus¸turdugˆu s¸ebeke tarafından dinamik olarak optimize edilmektedir. Donanım kullanımının optimize edilmesi ic¸in bulut bilis¸im sagˆlayıcılar, kullanıcıların olus¸turdugˆu trafigˆi, genellikle veri merkezleri veya bilgisayarlar arasında dagˆıtarak dengelemektedirler. Uzaktaki donanım, verileri saklama ve is¸leme go¨revlerini yu¨ru¨tu¨rken, e-posta hesaplarında oldugˆu gibi, farklı uygulamalar u¨zerinde kullanılabilmesini de sagˆlamaktadır. Kullanıcılar PC, dizu¨stu¨ ve tablet bilgisayarları ve akıllı telefonları ile yer ve konum fark etmeksizin bilgilerine eris¸ebilmekte ve yazılımlarını kullanabilmektedirler. Bulut bilis¸imin u¨c¸ katmanı; donanım, platform ve uygulama yazılımıdır. Kullanıcılar genellikle kullandıkları kadar o¨deme yapmaktadırlar. Kullanıcının ihtiyac¸ duydugˆu kapasite artıs¸ı saniyeler mertebesinde sagˆlanabilmektedir.
Bulut bilis¸imin farklı kullanım bic¸imleri as¸agˆıda kısaca ac¸ıklanmıs¸tır.
Genel Bulut : I·nternet u¨zerinden web ara yu¨zu¨ aracılıgˆıyla genel kullanıma sunulan hizmetlerdir (Google Apps, Amazon, Windows Azure). Dıs¸arıdan bir servis sagˆlayıcı tarafından yu¨ru¨tu¨len ortak internet agˆı aracılıgˆıyla genel kullanıma ac¸ık bulut altyapısıdır.
O¨zel Bulut : Belirli bir kurum ya da kurulus¸a sunulan bulut hizmetidir. Bu yo¨nu¨yle sadece bir kuruma bagˆlı o¨zel bulut altyapısıdır. Bulut c¸o¨zu¨mu¨ kurum ic¸inde veya dıs¸ından yo¨netilebilir.
Melez Bulut : Genel ve o¨zel bulut hizmetlerinin birlikte kullanıma sunulmasıdır. Bir kurumun verileri o¨zel bulut ic¸inde yer alırken, bazı servisleri genel bulut u¨zerinden halkın kullanımına ac¸ılabilir (IBM, Juniper). Kurum ic¸in veri merkezleri ve o¨zel ya da genel bulur c¸o¨zu¨mlerinin birles¸tirilmesiyle olus¸turulan bulut alt-yapısıdır.
Topluluk Bulutu : Belirli bir topluluk ya da gruba sunulan bulut hizmetidir. Toplulugˆu olus¸turan unsurlar, ortak c¸alıs¸ma alanında bulunan kurumlar da olabilir.
Bulut bilis¸im servisleri bireysel ya da kurumsal olabilen kullanıcılar ic¸in; D u¨s¸u¨k donanım maliyeti, Gelis¸mis¸performans, Du¨s¸u¨k yazılım maliyeti, Anında gu¨ncelleme, Sınırsız depolama kapasitesi, Artırılmıs¸ veri gu¨venligˆi, I·s¸letim sistemleri arasında gelis¸tirilmis¸ uyum, Artırılmıs¸dosya formatı uyumu ve Grup c¸alıs¸ması gibi bazı avantajlar sunabilmektedir.
Bulut bilis¸im servisleri bireysel ya da kurumsal olabilen kullanıcılar ic¸in; Sabit internet bagˆlantısı gerektirmesi, Du¨s¸u¨k hızlarda du¨zgu¨n c¸alıs¸maması, Uygulamanın yavas¸ c¸alıs¸ması, Gu¨venlik ac¸ıkları, Sistem gu¨ncellemeleri, Deneyimsiz bulut operato¨ru¨ ve Kullanılan programın o¨zellikleri gibi bazı dezavantajlara sahip olabilmektedir.
Mobil Ticaret Uygulamaları ve Hizmetleri
Gu¨nu¨mu¨zde birc¸ok is¸letme ve magˆaza kendi is¸ su¨rec¸lerini mobil su¨rec¸lere go¨re yeniden du¨zenlemekte ve gelis¸tirmektedir. M-is¸ ve e-is¸ ayrımı aynı anda birc¸ok yerde olabilme, elveris¸lilik, konum ve kis¸iselles¸tirme gibi o¨zelliklerinden yararlanabilme imka^nlarına bagˆlı olarak farklılık go¨stermektedir. I·s¸lem verimliligˆini ve mu¨s¸terietkiles¸imini ic¸eren mobil teknolojiden yararlanma yarıs¸ı,is¸letmeler arasında yeni bir rekabet alanı olus¸turmus¸tur. Biris¸letmenin mobil is¸ su¨rec¸lerinde bas¸arılı olabilmesi ic¸ino¨ncelikle e-is¸ su¨rec¸lerini o¨zu¨mseyerek anlamasıgerekmektedir. Bundan dolayı gelis¸tirilen mobil is¸su¨rec¸lerinin ve mobil c¸o¨zu¨mlerin e-is¸ yatırımlarının tepesinekurulması bir zorunluluktur. Mobil is¸ uygulamasına yo¨nelik tekrarlayan dinamik do¨ngu¨; Tasarım, Son kullanıcı deneyimi ve degˆerlendirme ile Uygulamanın olus¸turulması as¸amalarından olus¸maktadır.
Mobil teknoloji u¨ru¨nlerin degˆerinin ve kullanıs¸lılıgˆının degˆerlendirmesine yo¨nelik farklı o¨lc¸u¨tler ve yaklas¸ımlar bulunmaktadır. Bunlar arasında is¸levsellik, eksiksizlik, performans, kullanıcı dostu olma gibi o¨zellikler sıklıkla kullanılmaktadır. Bunun dıs¸ında kalite ve kullanıs¸lılık o¨zelliklerinin de degˆerlendirme o¨lc¸u¨tleri arasında yer aldıgˆı go¨ru¨lmektedir. Mobil ticaret uygulamaları ve hizmetleri genel anlamıyla; mobil bankacılık, mobil egˆlence, mobil bilgi hizmetleri, mobil pazarlama, mobil alıs¸veris¸, mobil seyahat ve turizm ile telematik hizmetler olarak tanımlanabilir (S:193, Tablo 6.4).
Mobil Bankacılık : Bankacılık hizmetleri, gelis¸tirilen mobil uygulamalar sayesinde akıllı telefonlar u¨zerinden sunulan hizmetler arasında en hızlı bu¨yu¨yen mobil hizmetlerden birisi olarak kabul edilmektedir. Mobil bankacılık, cep telefonu, PDA, akıllı telefonlar ve dizu¨stu¨ bilgisayar dıs¸ındaki digˆer cihazlar tarafından gerc¸ekles¸tirilen bankacılık is¸lemleri olarak tanımlanmaktadır. I·nternet bankacılıgˆında gerekli olan bir bilgisayar ve internet bagˆlantısı iken, mobil bankacılıgˆının ihtiyac¸ duydugˆu tek s¸ey, internet bagˆlantılı olan cep telefonu cihazıdır. Kısacası, internet bankacılıgˆı ve bankaların cep s¸ubesi uygulamaları, gu¨nlu¨k hayatı oldukc¸a kolaylas¸tıran parasal is¸lemleri gerc¸ekles¸tirmede c¸ok iyi birer yardımcıdır.
Mobil Egˆlence : I·s¸letmeler, reklam ve bilgisayar oyununun birlikte kullanımı ile tu¨keticinin satın alma davranıs¸ını etkilemeyi amac¸lamaktadır. Advergame, is¸letmelerin kendi reklamlarını yapmak ic¸in kullandıkları mobil oyunlar olarak tanımlanabilir. Kullanıcılar mobil cihazlarını her zaman yanlarında bulundurdukları ic¸in bu tu¨r oyunları istedikleri zaman istedikleri sıklıkta oynayabilmektedirler. Paydas¸larını bir araya getirebilmenin en iyi yollarından biri de o¨du¨llendirici ve c¸ekici oyuna dayalı, yeni ve gu¨ncel bir pazarlama iletis¸imi aracı olan oyunlas¸tırmadan gec¸mektedir.
Oyunlas¸tırma, is¸letmelerin paydas¸ları ile benzeri olmayan gu¨c¸lu¨ bagˆlar olus¸turmalarına yardımcı olan c¸ok yeni bir stratejidir. Mobil oyunlas¸tırma ise ic¸erdigˆi rekabet, yarıs¸ma, o¨du¨l, rozet, unvan, skor tabloları gibi oyun dinamikleri aracılıgˆıyla arzu edilen davranıs¸ların tekrar edilmesine amac¸lıyor. Oyunlas¸tırma, egˆlence ve rekabet unsurları aracılıgˆıyla kullanıcıları motive etmesi, markaya duyulan sadakati arttırması ve tu¨keticiler ic¸in etkiles¸im yaratması ile markalara birc¸ok o¨nemli avantaj sagˆlamaktadır. Mobil egˆlence ve oyun hizmetleri ile uygulamaları genel olarak; TV, mu¨zik, video, bahis, oyun oynama, randevulas¸ma, sohbet gibi hizmetleri ic¸ermektedir. Ayrıca mobil egˆlence kategorisinde melodiler, duvar ka^gˆıtları, c¸es¸itli grafikler ve temalar gibi kis¸iye o¨zel uygulamalarda bulunmaktadır.
Mobil Bilgi Hizmetleri : Bu kavram mobil arac¸ kullanıcılarının u¨ye olup devamlı takip ettikleri ve belli konular ile ilgili gu¨ncel kalmak ic¸in tercih ettikleri bilgi servislerini ic¸erir. Bu uygulamalar, u¨cretsiz olabilecegˆi gibi haftalık, aylık, yıllık abonelikler olarak u¨cretlendirilirler. Elektronik kamu hizmetlerinin tek noktadan ve gu¨venli s¸ekilde sunumunu amac¸layan e-devlet Kapısı 18 Aralık 2008 tarihinden bu yana hizmet vermektedir. E-Devlet hizmeti m-devlet uygulamasına do¨nu¨s¸mektedir.
Podcasting uygulamaları da mobil bilgi hizmeti kapsamında degˆerlendirilebilir. Podcasting’in ortaya c¸ıkıs¸ındaki amac¸ bireylerin kendi yayınlarını paylas¸malarıdır. Podcast ayrıca kullanıcı tarafından sec¸ilen programların en yeni bo¨lu¨mu¨nu¨n yayınlanır yayınlanmaz otomatik olarak mobil kullanıcılara ulas¸tırılmasını sagˆlayan bir uygulama olarak kullanılmaktadır. Bu hizmet sayesinde takip edilen yayınlar istenilen yerde ve zamanda ulas¸ılabilir hale getirilmis¸tir. I·s¸letmeler gu¨nu¨mu¨zde; egˆitimlerinde, toplantı ic¸eriklerinde, saha ekiplerinin iyiles¸tirilmesinde, bayi ve mu¨s¸teri ilis¸kileri yo¨netimine yo¨nelik uygulamalarda podcast’i sıkc¸a kullanmaktadırlar.
Mobil Pazarlama : Mobil pazarlama, tu¨keticilere bagˆlı oldukları agˆ u¨zerinden mobil cihazları aracılıgˆıyla yapılan pazarlama faaliyetleridir. Mobil Pazarlama Birligˆi’ne (Mobile Marketing Association-MMA) go¨re, is¸letmelerin reklam ve satıs¸ promosyon faaliyetlerini, hedef aldıkları kitle ile mobil kanallar aracılıgˆıyla gerc¸ekles¸tirdikleri pazarlama s¸ekli olarak tanımlanmıs¸tır. Mobil pazarlama ic¸in kullanılan pek c¸ok yo¨ntemden bazıları as¸agˆıda kısaca ac¸ıklanmıs¸tır.
Kısa ve C¸oklu Ortam Mesaj Hizmeti (SMS ve MMS) : Kısa mesaj hizmeti (Short Message Service-SMS) kullanılan en yaygın uygulamadır.
Mobil Web Siteleri : Mobil web sitesi bilinen tarayıcı tabanlı web sitelerine benzer s¸ekilde, ancak bagˆlantısını Wi-Fi, 3G ya da 4G gibi agˆlar u¨zerinden sagˆlayan sitelerdir.
Mobil Kuponlar: Bu kuponlar, kullanıcıların mobil telefonlarına go¨nderilen ve bir u¨ru¨n ya da hizmet satın aldıklarında indirim olarak kullanabildikleri elektronik biletlerdir.
QR Kodlar : Quick Response Code (Hızlı Cevap Kodu) olarak bilinen QR kod, 1994 yılında Toyota’nın is¸tiraki olan Denso Wave tarafından, otomotiv sekto¨ru¨nde u¨retim su¨recinde arac¸ları izlemek ic¸in tasarlanıp, gelis¸tirilen iki boyutlu bir barkod tu¨ru¨du¨r. Bugu¨n ise ticari takip sistemlerinden egˆlenceye, u¨ru¨n pazarlamasından magˆaza ic¸i u¨ru¨n etiketlerine kadar pek c¸ok alanda QR kodlar kullanılmaktadır.
Mobil Alıs¸veris¸ : Sabit internet u¨zerinden e-ticaret kullanıcıları ve m-ticaret kullanıcıları arasında temel bir fark vardır. E-ticaret kullanıcıları internette uzun su¨re dolanıp u¨ru¨n detaylarını o¨gˆrenip alıs¸veris¸e yo¨nelirken m-ticaret kullanıcıları anlık bir ihtiyac¸ duyduklarında alıs¸veris¸yapmaktadır. Tu¨keticilerin mobil alıs¸veris¸i tercih etmesindeki en o¨nemli nedenler pratiklik, hız ve u¨ru¨n aras¸tırması yapmadaki kolaylık ve kampanya fırsatları olarak o¨ne c¸ıktıgˆı go¨ru¨lmektedir. Giyim, elektronik, seyahat ve konaklama mobil alıs¸veris¸ yapanların en c¸ok tercih ettigˆi sekto¨rlerdir.
Mobil Seyahat ve Turizm : Bugu¨n seyahat acentaları, oteller kendi tanıtımlarını yapmak, sundukları u¨ru¨n ve hizmetleri tu¨keticilerine ulas¸tırmak ve satıs¸larını artırmak ic¸in mobil uygulamalar gelis¸tirmektedir. Turistlerin seyahatlerini planlamak ve kolaylas¸tırmak ic¸in gelis¸tirilmis¸ pek c¸ok mobil uygulama bulunmaktadır. Bir destinasyon planı yapmak ic¸in gelis¸tirilmis¸ bu rehberler ic¸erisinde, aynı zamanda ilgili s¸ehrin restoran, otel, egˆlence mekanları ve etkinlik bilgilerine de ulas¸mak mu¨mku¨n olmaktadır.
Otel is¸letmelerinde kullanılmaya bas¸layan otomasyon sistemleri akıllı telefonlar ile birlikte yeni bir kavram olarak akıllı oteller olarak adlandırılmaya da bas¸lamıs¸tır. Bu uygulamalarda otelin tanıtımı bas¸ta olmak u¨zere, galeri, rezervasyon, odaların tanıtımı, fiyat listesi, iletis¸im bilgileri, sanal tur, anı defteri, anket, sosyal medya gibi pek c¸ok o¨zelligˆe yer verilmektedir. Seyahat eden kis¸iler ic¸in seyahat bic¸imi, u¨cret ve zaman fakto¨ru¨ o¨nemlidir. Bu amac¸la gelis¸tirilen mobil uygulamalar, kullanıcısına fiyat alternatifleri sunmasıyla birlikte bilet satın alma, kalkıs¸-varıs¸ bilgisi, ro¨tar ya da iptal bilgisine kolay s¸ekilde ulas¸mayı sagˆlamaktadır.
Telematik Hizmetler : Telematik kavramı telekomu¨nikasyon teknolojilerini bilgimatiklerle bulus¸turan yenilikc¸i teknolojilere kars¸ılık gelen yapay bir kavramdır. Telematik hizmetler, mobil uygulama ve hizmetlerin birc¸ogˆunun is¸lev kazanmasında o¨nemli rol oynayan konuma bagˆlı hizmetler (mobile location services-MLS) ile yakından ilis¸kilidir. Bu yu¨zden ulas¸ım sekto¨ru¨ ve ilgili konuları bu uygulamanın en c¸ok kullanıldıgˆı alanların bas¸ında gelmektedir.
Acil durum yo¨netimi : Konuma bagˆlı hizmetler tabanlı bir uygulamadır. Mobil kullanıcının acil bir durumdan dolayı (yaralanma, saldırı, trafik kazası ve dogˆal afetler gibi) kendisi ve bulundugˆu konum hakkında bilgi ve haber veremedigˆi durumlara yo¨nelik olarak gelis¸tirilmis¸tir.
Yo¨n bulma (Navigasyon) : Navigasyon kelimesi denizcilik ile ilgili bir terim olarak kullanılmasına kars¸ın gu¨nu¨mu¨zde “bir noktadan bas¸ka bir noktaya gitmek ic¸in en elveris¸li yolu tayin etme ve seferi uygulama olarak” bilinmektedir. Yo¨n bulma hizmeti yo¨n bulma cihazları haricinde, GPS o¨zelligˆi olan cep telefonları ve tablet bilgisayarlar tarafından da kullanılabilmektedir.
Arac¸ Takip Hizmetleri : Arac¸ takibi, arac¸lara takılan arac¸ takip sistemleri aracıgˆıyla konum ve hız gibi bilgilerin GSM/GPRS u¨zerinden bir kontrol merkezine go¨nderilmesini sagˆlayan bir teknolojidir. Bu sistem is¸letmelere mobil is¸ su¨rec¸lerine yo¨nelik arac¸ların takip ve yerinin tespitiyle ilgili birc¸ok fırsat sunmaktadır.
Giris¸
Gu¨nu¨mu¨zdeki teknolojik gelis¸meler kablosuz hızlı veri transferi ve mobil iletis¸im arac¸larının gu¨ndelik hayatta kullanımını hızlandırmaktadır. Bu durum mobil-ticaretin (m-ticaret) kavramının olus¸masına ve is¸letmelerin bu yo¨ne olan yatırımlarını artırmalarına neden olmaktadır. Gu¨nu¨mu¨zde m-ticaret bankacılık hizmetlerinde, egˆlence, seyahat, medya ve pazarlama sekto¨ru¨ bas¸ta olmak u¨zere birc¸ok alanda kullanılmaktadır. 21. yu¨zyıl “mobil c¸agˆ” olarak adlandırılmaktadır. M-ticaret tu¨keticiler tarafından kolay eris¸ilebilir konforlu bir ortam sunarken, is¸letmeler ic¸in para kazanmak adına yeni bir arac¸ olarak go¨ru¨lmektedir. M- ticaret yeni bir ticaret tu¨ru¨ olmasından dolayı kendine o¨zgu¨ is¸ su¨rec¸lerine ve dinamiklere sahiptir. Bu ortamda faaliyetlerini su¨rdu¨rmek isteyen is¸letmelerin tu¨keticilerin istek ve beklentilerini m-ticaret ortamı u¨zerinden sunmaları ve bu aracın gereksinim duydugˆu su¨rec¸ ve dinamiklere adapte olmaları gerekmektedir.
Mobil Ticaretle I·lgili Kavramlar
1850’lere dogˆru telgraf, 1850-1880 arasında telefon, 1900’e dogˆru elektromanyetik dalgalarla iletim, 1920-1930 arası radyo, 1950-1960 arası televizyon ve 1970’lerle birlikte telekomu¨nikasyon ve bilgisayar teknolojilerinin birles¸mesinden dogˆan yeni medyalar yas¸adıgˆımız du¨nyanın c¸ehresini degˆis¸tirdi. I·nternet ekonomisinin gelis¸imi geleneksel ticaret ve is¸ kavramlarına yeni boyutlar eklemektedir. Elektronik ticaret (e-ticaret) ve mobil ticaret (m-ticaret) kavramlarını anlayabilmek ic¸in elektronik is¸ (e- is¸) ve mobil is¸ (m-is¸) kavramlarının ac¸ıklanması gerekmektedir. Bundan dolayı ilk olarak bu iki kavramı incelemek, ardından elektronik ve mobil kavramlarını sunmak ve son olarak elektronik ticaret ve mobil ticaret kavramlarını ele almak gerekmektedir.
I·s¸ ve Ticaret Kavramları : “ I·s¸ ” kavramı bir is¸letmenin u¨ru¨n ve hizmet u¨retmek-satmak ic¸in u¨stlendigˆi ticari veya ticari olmayan tu¨m faaliyetleri ifade etmek ic¸in kullanılır.“ Ticaret ” ise is¸letmelere ve tu¨keticilere yo¨nelik u¨ru¨n ve hizmet satıs¸ı-alımı ve bu su¨rec¸ ile ilgili sahiplik, kullanım hakkı, gibi parasal faaliyetleri ifade etmek ic¸in kullanılmaktadır. I·s¸ ve ticaret kavramları arasındaki farklılıklar s¸o¨yle o¨zetlenebilir: Ticaret is¸letmenin alım ve satım ile ilgili su¨rec¸lerine odaklanırken, is¸ ise alım ve satım su¨rec¸lerini de kapsamakla birlikte c¸ok daha fazlasıdır. I·s¸ bir kurulus¸ ya da tes¸ebbu¨sken (somut), ticaret degˆis¸ tokus¸a (soyut) kars¸ılık gelmektedir. Ticaret is¸ kavramının bir alt ku¨mesini olus¸turmaktadır. I·s¸ ile ilgili degˆis¸ik esas ve o¨lc¸u¨tlere bagˆlı olarak bu¨yu¨klu¨k, sahiplik ve hukuki yapıları bas¸ta olmak u¨zere c¸es¸itli sınıflandırmalar bulunmaktadır. Aynı durum ticaret ic¸in so¨z konusu degˆildir.
Elektronik, Digital ve Mobil Kavramları: “ Elektronik ”, eksi yu¨klu¨ elektronların hareketlerinden yararlanılarak c¸es¸itli donanımları yapma bilimine denilmektedir. “ Dijital ” kelimesi ise, sayı temeline dayanır ve sayısal anlamına gelmektedir . Elektronik; Analog (o¨rneksel) elektronik, ve Dijital (sayısal) elektronik olarak iki kısımda ele alınmaktadır. Analog devreler, o¨lc¸erek o¨rnekleme yapmakta; dijital devreler ise sayma is¸lemi yapmaktadır. “Elektronik” kavramı sıfat olarak, herhangi bir zamanda is¸ su¨rec¸lerine eris¸im anlamında e-is¸ veya e-ticaret kavramları ile birlikte kullanılmakta ve bilgisayar agˆlarına sabit bir noktadan ulas¸mak anlamına gelmektedir. Genel olarak “ mobil ” terimi, verilen bir birimin hareket edebilme veya ettirilme durumu, “ mobilite ” ise hareketi sagˆlama kabiliyeti olarak anlas¸ılır. “ Mobil ” kavramı herhangi bir zamanda is¸ su¨rec¸lerine herhangi bir yerden eris¸ebilmek anlamında m-is¸ veya m-ticaret kavramları ile birlikte kullanılmaktadır.“ Mobil ” kavramı “ kablosuz ” (wireless) kavramı ile karıs¸tırılmamalıdır. Kablosuz kavramı bilgisayarlar arasında bagˆlantı ve iletis¸im kurma yo¨ntemidir.
E-Ticaret Kavramı : Elektronik ticaret, “mal ve hizmetlerin Internet u¨zerinden alım-satımı” olarak tanımlanmaktadır. E- ticarette o¨deme is¸lemi de agˆ u¨zerinden gerc¸ekles¸tirilmektedir. E-Ticaret kavramına ilis¸kin tanımlar iki farklı bas¸lık altında incelenebilir: I·lk kategoride yer alan tanımlamaya go¨re tu¨m is¸lemlerin elektronik bir ortamda gerc¸ekles¸mesi ve parasal bir boyutunun olması gerekmektedir. I·kinci kategori ise e-ticareti “u¨ru¨nu¨n veya hizmetin kullanım hakkının veya sahipligˆinin el degˆis¸tirmesini de kapsayan, bilgisayar tabanlı bir agˆu¨zerinden tamamlanan herhangi bir is¸lem” olarak tanımlamaktadır.
M-Ticaret Kavramı : “ M-ticaret ”, e-ticaret uygulamalarının kablosuz ortamda gerc¸ekles¸tirilmesidir. M-ticaret kavramı bazı kaynaklarda mobil e-ticaret olarak da kullanılmaktadır. Bazı yaklas¸ımlara go¨re m-ticaret, cep telefonları veya kis¸isel veri yardımcıları (PDA) gibi elle tas¸ınabilir arac¸ları kullanarak, u¨ru¨n veya hizmet alımı veya satıs¸ıdır. Bu bilgiler ıs¸ıgˆında yeni bir tanım yapılacak olursa, m-ticaret: “elektronik bir aracın yardımıyla bilgisayar tabanlı agˆlara mobil eris¸imi kullanarak bas¸latılmıs¸ veya tamamlanmıs¸, bir u¨ru¨n veya hizmetin sahipligˆinin veya kullanım hakkının transferini kapsayan is¸lemlerdir”.
Mobil Ticaretin O¨zellikleri
M-ticaretin kendine o¨zgu¨ avantajlarından kaynaklanan o¨zellikleri as¸agˆıda kısaca ac¸ıklanmıs¸tır.
Her zaman ve her yerde hazır bulunabilme : Bu o¨zellik tu¨keticilerin cogˆrafi konumlarına bagˆlı kalmaksızın hizmetten yararlanabilmesi ve is¸lemlerini gerc¸ekles¸tirmesi olarak tanımlanır.
Anında eris¸im : Bu o¨zellik gu¨nu¨n her zamanında bu hizmet ve is¸lemlerin eris¸ilebilir olması ve is¸lemler sırasında gerc¸ek zamanda etkiles¸imin mu¨mku¨n olması anlamına gelmektedir.
Konum belirleme: Konum belirleme o¨zelligˆi is¸letmelerin u¨ru¨n ve hizmetlerini tu¨keticilerin cogˆrafi konumlarına go¨re şekillenen istek ve ihtiyaçlarına uygun olarak sunabilmesidir.
Anında bagˆlanabilirlik : M-ticaretin bir digˆer o¨zelligˆi de tu¨keticilerin her zaman telefon s¸ebekesi u¨zerinden mobil arac¸lar ile m-ticaret ortamına “anında bagˆlanabilmesidir”. Bu o¨zellik sayesinde tu¨keticiler o¨n yu¨kleme, bekleme gibi zaman gerektiren is¸lemler ile ugˆras¸mak zorunda kalmamaktadır.
Verimlilik : I·nsan dogˆası gu¨nlu¨k etkinliklerini olabildigˆince verimli bir s¸ekilde yapmaya c¸alıs¸ma egˆilimindedir. Mobil teknolojiler sayesinde kullanıcılar, bu¨rolarından uzakta veya yolda herhangi bir zamanda bilgi ve insanlara eris¸me olanagˆına sahip oldugˆundan u¨retim seviyesi oldukc¸a yu¨kselmis¸tir.
Proaktif is¸levler : Bu o¨zellik bilginin dogˆru zamanda ve yerde tu¨keticilere ulas¸tırılması ic¸in o¨nem tas¸ımaktadır. Bu o¨zellik sayesinde tu¨keticiler bilgi edinmek istedigˆi marka, is¸letme veya organizasyonu sec¸ebilir onlarla iletis¸im bilgilerini paylas¸abilmektedir. Bo¨ylece ihtiyac¸ duyulan bilgiler tu¨keticilere anında onlara ulas¸tırılabilmektedir.
Hız : Mobil teknolojilerin giris¸i ile teknolojilerin daha c¸abuk ve kısa yenilenme ve benimsenme zamanı yas¸anmaya bas¸lanmıs¸, u¨retim ve tu¨ketim hızlanmıs¸, ancak gittikc¸e sınırsız hıza olan ihtiyac¸ da artmıs¸tır.
Kimlik tanımlama su¨resinin kolaylas¸tırılması : Bu o¨zellik sayesinde tu¨ketici kimligˆinin tanımlanması gibi karmas¸ık bir su¨rec¸, mobil iletis¸im aracının abone tanıma modu¨lu¨ (SIM kart ve PIN numarası) u¨zerinden basit bir s¸ekilde c¸o¨zu¨lmu¨s¸tu¨r.
Kis¸iselles¸tirilebilme : Mobil cihazlar genellikle tek kis¸i tarafından kullanılırlar ve dogˆrudan bireyi hedef alan pazarlama c¸abaları ic¸in oldukc¸a idealdirler. I·letis¸im mesajının kis¸iselles¸tirilmesi ve tu¨keticinin dikkatini c¸ekecek unsurlarla zenginles¸tirilmesi sagˆlanabilir.
Katılım ve yayılım : Geleneksel ticaret ile kars¸ılas¸tırıldıgˆında mobil ticaret uygulamaları sayesinde ilgili herkesi geribildirim yapmaya ve/veya katkı sunmaya yo¨nlendirmektedir. Mobil ticaret, sosyal medya platformlarıyla uyumlu olması durumunda ic¸erik u¨retimi yanında ic¸erik paylas¸ımlarının da desteklenmesi, yayılımı sagˆlayan bir o¨zelligˆe sahiptir.
Gu¨venlik : Mobil iletis¸im teknolojileri halen SSL (Secure Socket Layer) formundadır. Bu teknoloji kapalı uc¸lu bir teknoloji olup yu¨ksek du¨zeyde gu¨venlik sagˆlamaktadır.
Mobil Ticarette Kullanılan I·letis¸im Teknolojileri
Mobil iletis¸im, go¨mu¨lu¨ sistemler (embedded systems), veri tabanları ve gu¨venlik sistemleri gibi birc¸ok teknolojinin bir arada kullanılması ile gerc¸ekles¸mektedir. Bu donanım ve yazılımlar verinin hızlı transfer edilmesi ve is¸lenmesi, kullanıcıların konumlarının belirlenmesine ve daha gu¨venli alıs¸-veris¸ yapılmasını sagˆlamaktadır.
Kablosuz I·letis¸im Teknolojileri : Kablosuz iletis¸im teknolojilerinde; Birinci nesil (First Generation-1G) cep telefonlarından; I·kinci nesil (Second Generation-2G) limitli bant genis¸ligˆine sahip ve du¨nyada yaygın kullanılan dijital cep telefonlarından; U¨c¸u¨ncu¨ nesil (Third Generation-3G) ise veri yogˆun uygulamaları destekleyen ve yu¨ksek bir bant genis¸ligˆi sunan mobil cihazlardan olus¸maktadır. Bu teknolojileri de yeni c¸o¨zu¨m arayıs¸ları ic¸indeki do¨rdu¨ncu¨ nesil (Fourth Generation-4G) ve 5G teknolojisi olarak Machine-to-Machine Intelligence (M2MI) izlemektedir (S:184, S¸ekil 6.2).
1G Teknolojisi : Birinci nesil (First Generation-1G), kablosuz teknolojiye sahip cep telefonlarından olus¸maktadır. Mobil telekomu¨nikasyon alanında bas¸langıc¸ta, sadece ses iletimini mu¨mku¨n kılan analog teknolojiler, 1980’lerden itibaren, Amerika ve Avrupa’da yayılmaya bas¸lamıs¸ ve tahminlerin o¨tesinde abone kaydetmis¸tir.
2G Teknolojisi : Aslında u¨c¸ temel 2G teknolojisi bulunmaktadır. Bunlar; zaman bo¨lu¨mlu¨ c¸oklu eris¸im (time division multiple access-TDMA), ku¨resel mobil iletis¸im sistemleri (global system for mobile-GSM) ve kod bo¨lu¨mlu¨ c¸oklu eris¸imdir (code division multiple access-CDMA) . Bu u¨c¸ teknoloji arasında en c¸ok kullanılan ve kabul go¨reni GSM’dir. 2G mobil telefonlar, 1991’in ortalarında piyasaya su¨ru¨lmu¨s¸ ve kullanımı bu¨yu¨k bir hızla yaygınlas¸mıs¸tır. Bu sistemde kullanılan telefonlar kendi ic¸inde ise; 900 MHZ genis¸ligˆinde telefonlar ve 1800 MHZ genis¸ligˆinde telefonlar olarak iki alt gruba ayrılabilir. GSM, 2G dijital agˆ olarak da adlandırılır.
2,5G Teknolojisi : Bu nesil sistemler paket anahtarlamalı radyo hizmetleri (general packet radio service-GPRS) ve ku¨resel mobil iletis¸im ic¸in yu¨kseltilmis¸ veri hızları (enhanced data GSM environ-ment-EDGE) teknolojileri ic¸ermektedir. GPRS , GSM sistemin altyapısına eklemlenen bir yapıdır. “Du¨gˆu¨m” olarak adlandırılan ve bilginin veri paketlerine eklenmesini sagˆlayan yapıların eklenmesi sistemine dayanır. EDGE , radyo dalgası u¨zerinden (GSMs¸ebekesi u¨zerinde) veri “paketleri” go¨nderen Genel Paket Radyo Servisine dayanır. EDGE, mobil cihazla gerc¸ekles¸tirilen internet bagˆlantısını GPRS’in sagˆladıgˆı hızın u¨c¸ kat fazlasına kadar c¸ıkarabilmektedir. Kablosuz Uygulama Protokolu¨ (wireless appli-cation protocol-WAP) , yeni gelis¸tirilen, mobil cihazlar u¨zerinden internete eris¸im sagˆlayan iletis¸im protokolu¨du¨r. WAP’ın amacı servisler, bilgiler ve digˆer kullanıcılar arasında gu¨venli, hızlı, online, ve interaktif bir bagˆlantı ortamı sagˆlamaktır.
3G Teknolojisi : Aynı zamanda evrensel mobil iletis¸im sistemi (universal mobile telecommunica-tions system- UMTS) olarak da adlandırılır. GSM’in varisi olarak, UMTS es¸ zamanlı mobil servis sagˆlayan eposta ve veri, ses, dijital radyo sinyalleri, renkli go¨ru¨ntu¨ler ve video ic¸eren servisler gibi daha yu¨ksek veri oranları sunar.
4G Teknolojisi : Kablosuz agˆ teknolojilerinden biri olan WiMAX, kablosuz bagˆlantı alanının (wi-reless fidelity- WiFi) bir sonraki nesli olarak go¨ru¨lmektedir. Digˆer bir ifade ile WiFi teknolojisinin c¸ok daha gelis¸mis¸ bir s¸eklidir. WiMAX’ın amacı, mevcut kablosuz internet bagˆlantısının hızını ve sınırlarını (50 km’lik bir alan ic¸inde 70 Mbt/sn bir veri aktarımı mu¨mku¨n kılar) arttırmaktır. WiMAX, kablosuz internetin mobil arac¸ların yanı sıra, sabit bilgisayarlar tarafından da kullanılmasını mu¨mku¨n kılmaktadır.
4.5G Teknolojisi : LTE (Long Term Evolution), teknik olarak 4G ailesinin ic¸inde bulunan do¨rdu¨ncu¨ nesil kablosuz iletis¸im agˆıdır. 4.5G, LTE Advanced teknolojisine verilen 4G’nin ileri bir teknolojisi olarak tanımlanabilir. LTE, agˆteknolojilerine dayalı yu¨ksek hızlı kablosuz veri aktarıma verilen addır. 3G’nin hızı 25 Mbps, 4G’nin hızı 100 Mbps iken, 4.5G olarak LTE Advanced’in hızı ise 300 Mbps’dir. Bu uygulamadan yararlanabilmek ic¸in mobil cihazların LTE destekli olması gerekmektedir.
5G Teknolojisi : 5G teknolojisi olarak Machine-to-Machine Intelligence (M2MI) cihazların birbirleri arasında bir insana gerek kalmadan haberles¸mesinin sagˆlanması ve bu haberles¸me esasında alınan verilerin depolanarak belirli bir algoritma c¸erc¸evesinde raporlanabilmesini ifade etmektedir. Do¨rdu¨ncu¨ nesil teknolojinin yaklas¸ık 10 katı veri iletim hızı sagˆlamaktadır. Nesneden nesneye (machine to machine- M2M) kavramı cihazların birbirleri arasında bir insana gerek duymadan iletis¸im kurmasını sagˆlayan ve alınan verileri depolayarak belli bir algoritma c¸erc¸evesinde raporlayabilmesi demektir. Kablosuz iletis¸im teknolojilerinden bir digˆeri de Bluetooh ’tur. Kısa mesafeli radyo dalgalarıyla aygıtların birbirleri ile kablo bagˆlantısı olmadan, go¨ru¨s¸ dogˆrultusu dıs¸ında bile olsalar haberles¸melerine olanak sagˆlayan teknolojiye verilen addır. Temel amac¸ radyo frekansları aracılıgˆıyla veri degˆis¸imini ve iletis¸imi sagˆlamaktır.
Mobil I·s¸letim Sistemleri : I·s¸letim sistemi, bilgisayar donanımının dogˆrudan denetimi ve yo¨netiminden, temel sistem is¸lemlerinden ve uygulama programlarını c¸alıs¸tırmaktan sorumlu olan sistem yazılımıdır. Akıllı telefonlar, tablet bilgisayarlar, PDA’lar (Personal Digital Assistant) gibi tas¸ınabilir cihazlar ic¸in u¨retilen is¸letim sistemleri mobil is¸letim sistemleri olarak adlandırılırlar. Mobil is¸letim sistemleri as¸agˆıda kısaca ac¸ıklanmıs¸tır.
Android : Google ve Open Handset Allience (OHA) tarafından kodlanmıs¸ ac¸ık kaynak kodlu bir is¸letim sistemidir. Linux c¸ekirdegˆine sahiptir, ancak alıs¸ılageldik Linux c¸ekirdekli is¸letim sistemlerinde bulunan bazı temel o¨zellikleri ve parc¸aları ic¸ermedigˆinden bir Linux is¸letim sistemi olarak kabul edilmez.
iOS : 2007’de piyasaya sunulan, ilk zamanlarda “iOS” ismi ac¸ıkc¸a belirtilmeyip “iP-hone OS X” denilen is¸letim sistemi, Apple marka mobil cihazlar ic¸in o¨zel tasarlanmıs¸tır. MacOS X tabanlı olan bu is¸letim sistemi, ic¸erisinde do¨rt ayrı (Core OS, Core Servisleri, Medya ve Cocoa) katman barındırmaktadır. Kapalı kaynak kodlu bir is¸letim sistemi oldugˆundan yalnızca Apple’a ait u¨ru¨nlerde kullanılmaktadır.
Microsoft : Windows CE (Compact Edition) c¸ekirdeklidir. Tescilli bir is¸letim sistemidir, fakat degˆis¸ik u¨reticilerin u¨ru¨nlerinde de bulunabilir. I·lk su¨ru¨mlerde c¸oklu dokunus¸destegˆi bulunmamaktaydı. 7. su¨ru¨mu¨yle beraber c¸oklu dokunus¸u da desteklemeye bas¸lamıs¸tır. Multitasking o¨zelligˆini desteklemektedir. C++ tabanlıdır. Microsoft Office programlarıyla mu¨kemmel uyumu Windows Mobile’in o¨nemli bir artısıdır.
RIM : Research In Motion (RIM) tarafından gelis¸tirilmektedir. Java tabanlıdır. RIM tarafından tescillidir. Uygulama gelis¸tiricileri Windows yu¨klu¨ bilgisayarlarda BlackBerry API kullanarak uygulamalar gelis¸tirebilirler. I·s¸hayatına adanmıs¸ bir is¸letim sistem olan BlackBerry OS, Microsoft Exchange, Lotus Notes ve Novell Groupwise destegˆi ic¸ermektedir.
Symbian : 1990’lı yılların ortalarına dogˆru, SIBO sistemi baz alınarak EPOC adlı bir is¸letim sistemi u¨retilmis¸tir. 1998’de Ericsson, Nokia, Motorola, Psion, Samsung, Siemens ve Sony Ericsson ortaklıgˆında Symbian Ltd kurulmus¸tur. PDA ’ler ile tas¸ınabilir telefonların birles¸tirilmesi c¸alıs¸maları aras¸tırılırken EPOC is¸letim sistemi daha da gelis¸tirilip Symbian adını almıs¸tır. I·s¸letim sistemi C++ tabanlıdır.
Mobil Ticarette Kullanılan Arac¸lar: Mobil veya tas¸ınabilir olarak adlandırılan arac¸ların sınıflandırılmasında, oldukc¸a genis¸ bir elektronik yelpaze bulunmaktadır. En yayın olarak kullanılan mobil arac¸lar akıllı cep telefonları, PDA’lar ve kablosuz bilgisayarlar dır.
Akıllı telefon : Akıllı telefon, kis¸isel bilgisayar o¨zellikleri tas¸ıyan bir cep telefonudur. C¸ogˆu kameralı olmasının yanı sıra, e-posta ve kis¸isel du¨zenleyici o¨zelliklerinin tamamına sahiptir. Akıllı telefonların en o¨nemli o¨zelligˆi ise normal telefonların aksine, gelis¸tirilmis¸ veri is¸leme kabiliyeti ve gelis¸mis¸ bagˆlantılara sahip olmalarıdır.
PDA’lar : Kısa adı PDA olan Personal Digital Assistant (Kis¸isel Dijital Asistan), avuc¸ ic¸i bilgisayar adı altındaki makinelerin tu¨mu¨ne verilen genel addır. PDA’lar, adres defterleri, zaman c¸izelgeleri, grafik programları, oyunlar, web tarayıcıları gibi ic¸erikler sagˆlayan cihazlardır. I·lk bas¸larda dijital bir ajanda olarak tasarlanana PDA ’lar, gu¨nu¨mu¨zde aynı zamanda cep bilgisayarları veya avuc¸ ic¸i bilgisayarlar olarak da tanınmaktadır. Dizu¨stu¨ bilgisayarların aksine, birc¸ok PDA kalem tabanlıdır ve bir klavye yerine bilgi giris¸inde “sylus” ismi verilen bir kalem kullanır ve el yazısı kullanılmasına da uygundur.
Tablet PC’ler : Tablet bilgisayar masa u¨stu¨ bilgisayar ve notebook karıs¸ımı bir bilgisayar olup, dijital bir kalemle kontrol edilebilen bilgisayarları ifade etmektedir. Daha hafif ve tas¸ınabilen cihazlar olan tablet bilgisayarlar aynı zamanda, Wi-Fi teknolojisi ile kablosuz Internet iletis¸imine de olanak tanımaktadır.
Gu¨nu¨mu¨zde farklı elektronik arac¸lar ve uygulamalar arasında (laptoplarda, tabletlerde, telefonlarda ve TV gibi platformlarda) senkronizasyon bir zorunluluktur. Senkronizasyon so¨zcu¨gˆu¨ “es¸ zamanlama” veya “es¸leme” anlamına gelmektedir. Elektronik cihazlar arasında senkronizasyon olması, birbirlerinin dilinden anladıkları anlamına gelmektedir. Mobil senkronizasyon ise hem mobil arac¸lar hem de masau¨stu¨ bilgisayarda bulunan bilgilerin birbirine aktarılarak gu¨ncellenmesi is¸lemi ic¸in kullanılmaktadır.
Bulut Bilis¸im : Bulut bilis¸im u¨zerinde uzlas¸ılmıs¸ bir tanım bulunmamakla birlikte; uygulamaların internet ortamında bulunan bir uzak sunucu u¨zerinden c¸alıs¸tırılması ya da kullanıcıya ait verilerin uzak sunucu u¨zerinde her an eris¸ilebilir s¸ekilde bulundurulmasını sagˆlayan bir servis yapısı olarak tanımlanabilir. Bulut bilis¸im, en basit tanımla, kurumların is¸lerini yu¨ru¨tu¨rken yararlandıkları bilis¸im sistemlerine ilis¸kin hizmetlerin u¨c¸u¨ncu¨ taraflardan internet u¨zerinden alınmasıdır. Bulut bilis¸imin o¨nemli o¨zellikleri s¸o¨yle sıralanabilir: Donanım (bilgisayarlar, saklama u¨niteleri), bulut bilis¸im sagˆlayıcısı tarafından sunulmaktadır. Bulut bilis¸im hizmeti ic¸in gerekli donanım, bilgisayarların olus¸turdugˆu s¸ebeke tarafından dinamik olarak optimize edilmektedir. Donanım kullanımının optimize edilmesi ic¸in bulut bilis¸im sagˆlayıcılar, kullanıcıların olus¸turdugˆu trafigˆi, genellikle veri merkezleri veya bilgisayarlar arasında dagˆıtarak dengelemektedirler. Uzaktaki donanım, verileri saklama ve is¸leme go¨revlerini yu¨ru¨tu¨rken, e-posta hesaplarında oldugˆu gibi, farklı uygulamalar u¨zerinde kullanılabilmesini de sagˆlamaktadır. Kullanıcılar PC, dizu¨stu¨ ve tablet bilgisayarları ve akıllı telefonları ile yer ve konum fark etmeksizin bilgilerine eris¸ebilmekte ve yazılımlarını kullanabilmektedirler. Bulut bilis¸imin u¨c¸ katmanı; donanım, platform ve uygulama yazılımıdır. Kullanıcılar genellikle kullandıkları kadar o¨deme yapmaktadırlar. Kullanıcının ihtiyac¸ duydugˆu kapasite artıs¸ı saniyeler mertebesinde sagˆlanabilmektedir.
Bulut bilis¸imin farklı kullanım bic¸imleri as¸agˆıda kısaca ac¸ıklanmıs¸tır.
Genel Bulut : I·nternet u¨zerinden web ara yu¨zu¨ aracılıgˆıyla genel kullanıma sunulan hizmetlerdir (Google Apps, Amazon, Windows Azure). Dıs¸arıdan bir servis sagˆlayıcı tarafından yu¨ru¨tu¨len ortak internet agˆı aracılıgˆıyla genel kullanıma ac¸ık bulut altyapısıdır.
O¨zel Bulut : Belirli bir kurum ya da kurulus¸a sunulan bulut hizmetidir. Bu yo¨nu¨yle sadece bir kuruma bagˆlı o¨zel bulut altyapısıdır. Bulut c¸o¨zu¨mu¨ kurum ic¸inde veya dıs¸ından yo¨netilebilir.
Melez Bulut : Genel ve o¨zel bulut hizmetlerinin birlikte kullanıma sunulmasıdır. Bir kurumun verileri o¨zel bulut ic¸inde yer alırken, bazı servisleri genel bulut u¨zerinden halkın kullanımına ac¸ılabilir (IBM, Juniper). Kurum ic¸in veri merkezleri ve o¨zel ya da genel bulur c¸o¨zu¨mlerinin birles¸tirilmesiyle olus¸turulan bulut alt-yapısıdır.
Topluluk Bulutu : Belirli bir topluluk ya da gruba sunulan bulut hizmetidir. Toplulugˆu olus¸turan unsurlar, ortak c¸alıs¸ma alanında bulunan kurumlar da olabilir.
Bulut bilis¸im servisleri bireysel ya da kurumsal olabilen kullanıcılar ic¸in; D u¨s¸u¨k donanım maliyeti, Gelis¸mis¸performans, Du¨s¸u¨k yazılım maliyeti, Anında gu¨ncelleme, Sınırsız depolama kapasitesi, Artırılmıs¸ veri gu¨venligˆi, I·s¸letim sistemleri arasında gelis¸tirilmis¸ uyum, Artırılmıs¸dosya formatı uyumu ve Grup c¸alıs¸ması gibi bazı avantajlar sunabilmektedir.
Bulut bilis¸im servisleri bireysel ya da kurumsal olabilen kullanıcılar ic¸in; Sabit internet bagˆlantısı gerektirmesi, Du¨s¸u¨k hızlarda du¨zgu¨n c¸alıs¸maması, Uygulamanın yavas¸ c¸alıs¸ması, Gu¨venlik ac¸ıkları, Sistem gu¨ncellemeleri, Deneyimsiz bulut operato¨ru¨ ve Kullanılan programın o¨zellikleri gibi bazı dezavantajlara sahip olabilmektedir.
Mobil Ticaret Uygulamaları ve Hizmetleri
Gu¨nu¨mu¨zde birc¸ok is¸letme ve magˆaza kendi is¸ su¨rec¸lerini mobil su¨rec¸lere go¨re yeniden du¨zenlemekte ve gelis¸tirmektedir. M-is¸ ve e-is¸ ayrımı aynı anda birc¸ok yerde olabilme, elveris¸lilik, konum ve kis¸iselles¸tirme gibi o¨zelliklerinden yararlanabilme imka^nlarına bagˆlı olarak farklılık go¨stermektedir. I·s¸lem verimliligˆini ve mu¨s¸terietkiles¸imini ic¸eren mobil teknolojiden yararlanma yarıs¸ı,is¸letmeler arasında yeni bir rekabet alanı olus¸turmus¸tur. Biris¸letmenin mobil is¸ su¨rec¸lerinde bas¸arılı olabilmesi ic¸ino¨ncelikle e-is¸ su¨rec¸lerini o¨zu¨mseyerek anlamasıgerekmektedir. Bundan dolayı gelis¸tirilen mobil is¸su¨rec¸lerinin ve mobil c¸o¨zu¨mlerin e-is¸ yatırımlarının tepesinekurulması bir zorunluluktur. Mobil is¸ uygulamasına yo¨nelik tekrarlayan dinamik do¨ngu¨; Tasarım, Son kullanıcı deneyimi ve degˆerlendirme ile Uygulamanın olus¸turulması as¸amalarından olus¸maktadır.
Mobil teknoloji u¨ru¨nlerin degˆerinin ve kullanıs¸lılıgˆının degˆerlendirmesine yo¨nelik farklı o¨lc¸u¨tler ve yaklas¸ımlar bulunmaktadır. Bunlar arasında is¸levsellik, eksiksizlik, performans, kullanıcı dostu olma gibi o¨zellikler sıklıkla kullanılmaktadır. Bunun dıs¸ında kalite ve kullanıs¸lılık o¨zelliklerinin de degˆerlendirme o¨lc¸u¨tleri arasında yer aldıgˆı go¨ru¨lmektedir. Mobil ticaret uygulamaları ve hizmetleri genel anlamıyla; mobil bankacılık, mobil egˆlence, mobil bilgi hizmetleri, mobil pazarlama, mobil alıs¸veris¸, mobil seyahat ve turizm ile telematik hizmetler olarak tanımlanabilir (S:193, Tablo 6.4).
Mobil Bankacılık : Bankacılık hizmetleri, gelis¸tirilen mobil uygulamalar sayesinde akıllı telefonlar u¨zerinden sunulan hizmetler arasında en hızlı bu¨yu¨yen mobil hizmetlerden birisi olarak kabul edilmektedir. Mobil bankacılık, cep telefonu, PDA, akıllı telefonlar ve dizu¨stu¨ bilgisayar dıs¸ındaki digˆer cihazlar tarafından gerc¸ekles¸tirilen bankacılık is¸lemleri olarak tanımlanmaktadır. I·nternet bankacılıgˆında gerekli olan bir bilgisayar ve internet bagˆlantısı iken, mobil bankacılıgˆının ihtiyac¸ duydugˆu tek s¸ey, internet bagˆlantılı olan cep telefonu cihazıdır. Kısacası, internet bankacılıgˆı ve bankaların cep s¸ubesi uygulamaları, gu¨nlu¨k hayatı oldukc¸a kolaylas¸tıran parasal is¸lemleri gerc¸ekles¸tirmede c¸ok iyi birer yardımcıdır.
Mobil Egˆlence : I·s¸letmeler, reklam ve bilgisayar oyununun birlikte kullanımı ile tu¨keticinin satın alma davranıs¸ını etkilemeyi amac¸lamaktadır. Advergame, is¸letmelerin kendi reklamlarını yapmak ic¸in kullandıkları mobil oyunlar olarak tanımlanabilir. Kullanıcılar mobil cihazlarını her zaman yanlarında bulundurdukları ic¸in bu tu¨r oyunları istedikleri zaman istedikleri sıklıkta oynayabilmektedirler. Paydas¸larını bir araya getirebilmenin en iyi yollarından biri de o¨du¨llendirici ve c¸ekici oyuna dayalı, yeni ve gu¨ncel bir pazarlama iletis¸imi aracı olan oyunlas¸tırmadan gec¸mektedir.
Oyunlas¸tırma, is¸letmelerin paydas¸ları ile benzeri olmayan gu¨c¸lu¨ bagˆlar olus¸turmalarına yardımcı olan c¸ok yeni bir stratejidir. Mobil oyunlas¸tırma ise ic¸erdigˆi rekabet, yarıs¸ma, o¨du¨l, rozet, unvan, skor tabloları gibi oyun dinamikleri aracılıgˆıyla arzu edilen davranıs¸ların tekrar edilmesine amac¸lıyor. Oyunlas¸tırma, egˆlence ve rekabet unsurları aracılıgˆıyla kullanıcıları motive etmesi, markaya duyulan sadakati arttırması ve tu¨keticiler ic¸in etkiles¸im yaratması ile markalara birc¸ok o¨nemli avantaj sagˆlamaktadır. Mobil egˆlence ve oyun hizmetleri ile uygulamaları genel olarak; TV, mu¨zik, video, bahis, oyun oynama, randevulas¸ma, sohbet gibi hizmetleri ic¸ermektedir. Ayrıca mobil egˆlence kategorisinde melodiler, duvar ka^gˆıtları, c¸es¸itli grafikler ve temalar gibi kis¸iye o¨zel uygulamalarda bulunmaktadır.
Mobil Bilgi Hizmetleri : Bu kavram mobil arac¸ kullanıcılarının u¨ye olup devamlı takip ettikleri ve belli konular ile ilgili gu¨ncel kalmak ic¸in tercih ettikleri bilgi servislerini ic¸erir. Bu uygulamalar, u¨cretsiz olabilecegˆi gibi haftalık, aylık, yıllık abonelikler olarak u¨cretlendirilirler. Elektronik kamu hizmetlerinin tek noktadan ve gu¨venli s¸ekilde sunumunu amac¸layan e-devlet Kapısı 18 Aralık 2008 tarihinden bu yana hizmet vermektedir. E-Devlet hizmeti m-devlet uygulamasına do¨nu¨s¸mektedir.
Podcasting uygulamaları da mobil bilgi hizmeti kapsamında degˆerlendirilebilir. Podcasting’in ortaya c¸ıkıs¸ındaki amac¸ bireylerin kendi yayınlarını paylas¸malarıdır. Podcast ayrıca kullanıcı tarafından sec¸ilen programların en yeni bo¨lu¨mu¨nu¨n yayınlanır yayınlanmaz otomatik olarak mobil kullanıcılara ulas¸tırılmasını sagˆlayan bir uygulama olarak kullanılmaktadır. Bu hizmet sayesinde takip edilen yayınlar istenilen yerde ve zamanda ulas¸ılabilir hale getirilmis¸tir. I·s¸letmeler gu¨nu¨mu¨zde; egˆitimlerinde, toplantı ic¸eriklerinde, saha ekiplerinin iyiles¸tirilmesinde, bayi ve mu¨s¸teri ilis¸kileri yo¨netimine yo¨nelik uygulamalarda podcast’i sıkc¸a kullanmaktadırlar.
Mobil Pazarlama : Mobil pazarlama, tu¨keticilere bagˆlı oldukları agˆ u¨zerinden mobil cihazları aracılıgˆıyla yapılan pazarlama faaliyetleridir. Mobil Pazarlama Birligˆi’ne (Mobile Marketing Association-MMA) go¨re, is¸letmelerin reklam ve satıs¸ promosyon faaliyetlerini, hedef aldıkları kitle ile mobil kanallar aracılıgˆıyla gerc¸ekles¸tirdikleri pazarlama s¸ekli olarak tanımlanmıs¸tır. Mobil pazarlama ic¸in kullanılan pek c¸ok yo¨ntemden bazıları as¸agˆıda kısaca ac¸ıklanmıs¸tır.
Kısa ve C¸oklu Ortam Mesaj Hizmeti (SMS ve MMS) : Kısa mesaj hizmeti (Short Message Service-SMS) kullanılan en yaygın uygulamadır.
Mobil Web Siteleri : Mobil web sitesi bilinen tarayıcı tabanlı web sitelerine benzer s¸ekilde, ancak bagˆlantısını Wi-Fi, 3G ya da 4G gibi agˆlar u¨zerinden sagˆlayan sitelerdir.
Mobil Kuponlar: Bu kuponlar, kullanıcıların mobil telefonlarına go¨nderilen ve bir u¨ru¨n ya da hizmet satın aldıklarında indirim olarak kullanabildikleri elektronik biletlerdir.
QR Kodlar : Quick Response Code (Hızlı Cevap Kodu) olarak bilinen QR kod, 1994 yılında Toyota’nın is¸tiraki olan Denso Wave tarafından, otomotiv sekto¨ru¨nde u¨retim su¨recinde arac¸ları izlemek ic¸in tasarlanıp, gelis¸tirilen iki boyutlu bir barkod tu¨ru¨du¨r. Bugu¨n ise ticari takip sistemlerinden egˆlenceye, u¨ru¨n pazarlamasından magˆaza ic¸i u¨ru¨n etiketlerine kadar pek c¸ok alanda QR kodlar kullanılmaktadır.
Mobil Alıs¸veris¸ : Sabit internet u¨zerinden e-ticaret kullanıcıları ve m-ticaret kullanıcıları arasında temel bir fark vardır. E-ticaret kullanıcıları internette uzun su¨re dolanıp u¨ru¨n detaylarını o¨gˆrenip alıs¸veris¸e yo¨nelirken m-ticaret kullanıcıları anlık bir ihtiyac¸ duyduklarında alıs¸veris¸yapmaktadır. Tu¨keticilerin mobil alıs¸veris¸i tercih etmesindeki en o¨nemli nedenler pratiklik, hız ve u¨ru¨n aras¸tırması yapmadaki kolaylık ve kampanya fırsatları olarak o¨ne c¸ıktıgˆı go¨ru¨lmektedir. Giyim, elektronik, seyahat ve konaklama mobil alıs¸veris¸ yapanların en c¸ok tercih ettigˆi sekto¨rlerdir.
Mobil Seyahat ve Turizm : Bugu¨n seyahat acentaları, oteller kendi tanıtımlarını yapmak, sundukları u¨ru¨n ve hizmetleri tu¨keticilerine ulas¸tırmak ve satıs¸larını artırmak ic¸in mobil uygulamalar gelis¸tirmektedir. Turistlerin seyahatlerini planlamak ve kolaylas¸tırmak ic¸in gelis¸tirilmis¸ pek c¸ok mobil uygulama bulunmaktadır. Bir destinasyon planı yapmak ic¸in gelis¸tirilmis¸ bu rehberler ic¸erisinde, aynı zamanda ilgili s¸ehrin restoran, otel, egˆlence mekanları ve etkinlik bilgilerine de ulas¸mak mu¨mku¨n olmaktadır.
Otel is¸letmelerinde kullanılmaya bas¸layan otomasyon sistemleri akıllı telefonlar ile birlikte yeni bir kavram olarak akıllı oteller olarak adlandırılmaya da bas¸lamıs¸tır. Bu uygulamalarda otelin tanıtımı bas¸ta olmak u¨zere, galeri, rezervasyon, odaların tanıtımı, fiyat listesi, iletis¸im bilgileri, sanal tur, anı defteri, anket, sosyal medya gibi pek c¸ok o¨zelligˆe yer verilmektedir. Seyahat eden kis¸iler ic¸in seyahat bic¸imi, u¨cret ve zaman fakto¨ru¨ o¨nemlidir. Bu amac¸la gelis¸tirilen mobil uygulamalar, kullanıcısına fiyat alternatifleri sunmasıyla birlikte bilet satın alma, kalkıs¸-varıs¸ bilgisi, ro¨tar ya da iptal bilgisine kolay s¸ekilde ulas¸mayı sagˆlamaktadır.
Telematik Hizmetler : Telematik kavramı telekomu¨nikasyon teknolojilerini bilgimatiklerle bulus¸turan yenilikc¸i teknolojilere kars¸ılık gelen yapay bir kavramdır. Telematik hizmetler, mobil uygulama ve hizmetlerin birc¸ogˆunun is¸lev kazanmasında o¨nemli rol oynayan konuma bagˆlı hizmetler (mobile location services-MLS) ile yakından ilis¸kilidir. Bu yu¨zden ulas¸ım sekto¨ru¨ ve ilgili konuları bu uygulamanın en c¸ok kullanıldıgˆı alanların bas¸ında gelmektedir.
Acil durum yo¨netimi : Konuma bagˆlı hizmetler tabanlı bir uygulamadır. Mobil kullanıcının acil bir durumdan dolayı (yaralanma, saldırı, trafik kazası ve dogˆal afetler gibi) kendisi ve bulundugˆu konum hakkında bilgi ve haber veremedigˆi durumlara yo¨nelik olarak gelis¸tirilmis¸tir.
Yo¨n bulma (Navigasyon) : Navigasyon kelimesi denizcilik ile ilgili bir terim olarak kullanılmasına kars¸ın gu¨nu¨mu¨zde “bir noktadan bas¸ka bir noktaya gitmek ic¸in en elveris¸li yolu tayin etme ve seferi uygulama olarak” bilinmektedir. Yo¨n bulma hizmeti yo¨n bulma cihazları haricinde, GPS o¨zelligˆi olan cep telefonları ve tablet bilgisayarlar tarafından da kullanılabilmektedir.
Arac¸ Takip Hizmetleri : Arac¸ takibi, arac¸lara takılan arac¸ takip sistemleri aracıgˆıyla konum ve hız gibi bilgilerin GSM/GPRS u¨zerinden bir kontrol merkezine go¨nderilmesini sagˆlayan bir teknolojidir. Bu sistem is¸letmelere mobil is¸ su¨rec¸lerine yo¨nelik arac¸ların takip ve yerinin tespitiyle ilgili birc¸ok fırsat sunmaktadır.