Spor Yönetimi Dersi 4. Ünite Özet
Spor Tesislerinde İnsan Kaynakları Yönetimi
Açıköğretim ders notları öğrenciler tarafından ders çalışma esnasında hazırlanmakta olup diğer ders çalışacak öğrenciler için paylaşılmaktadır. Sizlerde hazırladığınız ders notlarını paylaşmak istiyorsanız bizlere iletebilirsiniz.
Açıköğretim derslerinden Spor Yönetimi Dersi 4. Ünite Özet için hazırlanan ders çalışma dokümanına (ders özeti / sorularla öğrenelim) aşağıdan erişebilirsiniz. AÖF Ders Notları ile sınavlara çok daha etkili bir şekilde çalışabilirsiniz. Sınavlarınızda başarılar dileriz.
Spor Tesislerinde İnsan Kaynakları Yönetimi
Giriş
İs¸letmelerin is¸ gu¨cu¨ planlamasından bas¸layarak, yeterli sayıda ve nitelikli is¸ gu¨cu¨nu¨ is¸letmeye kazandırmayı amac¸layan, c¸alıs¸anların performanslarının etkili ve verimli bir bic¸imde degˆerlendirerek personel ile ilgili tutarlı kararlar alınmasını sagˆlayan insan kaynakları yo¨netimi is¸letmelerin bas¸arılarında o¨nemli role sahiptir. nsanlara c¸es¸itli hizmetler sunan spor tesisleri, sundugˆu hizmetler paralelinde organizasyon ve ekipmanı bir araya getirerek, nitelikli ve kaliteli personeli istihdam ederek, etkili insan kaynakları yo¨netimi stratejileriyle rekabet u¨stu¨nlu¨gˆu¨ sagˆlar.
İnsan Kaynakları Yönetimine Genel Bir Bakış
İnsan kaynakları yo¨netimi; is¸letmenin amac¸ ve hedeflerine ulas¸mak ic¸in gereken faaliyetleri gerc¸ekles¸tirecek yeterli sayıda nitelikli c¸alıs¸anın is¸letmeye kazandırılması, gelis¸- tirilmesi, degˆerlendirilmesi ve su¨rekliligˆinin sagˆlanması su¨reci olarak ifade edilmektedir. Bir organizasyonda, organizasyon ic¸in gerekli insanların is¸e alınması, is¸ analizlerinin yapılarak go¨revlerinin belirlenmesi, performanslarının degˆerlendirilerek bu performanslara ve yasal du¨zenlemelere go¨re u¨cretlerinin belirlenmesi gibi is¸ler insan kaynakları biriminin go¨revidir. Kas gücüyle çalışan mavi yakalılar ve kafa gücüyle çalışan beyaz yakalılar insan kaynakları yo¨netiminin odagˆında yer almaktadır.
İnsan kaynakları yo¨netiminin iki temel amacı vardır: Birincisi, c¸alıs¸anların bilgi, beceri ve yeteneklerinin en iyi s¸ekilde kullanılarak organizasyona en u¨st du¨zeyde katkıda bulunmasını sagˆlamaktır. İkincisi ise is¸ yas¸amı kalitesini yu¨kseltmektir. İş yas¸amı kalitesi ile anlatılmak istenen c¸alıs¸anların yaptıkları is¸ten zevk alarak o is¸i yapmalarıdır. O¨zetle, insan kaynakları yo¨netimi hem c¸alıs¸anların, hem de is¸verenin “is¸ birligˆi ic¸inde” kendileri ic¸in en iyi ve gu¨zel sonuçları alabilmeleri ic¸in vardır. İnsanı is¸letmenin en o¨nemli “rekabet” unsuru olarak go¨ren İnsan Kaynakları Yo¨netimi anlayıs¸ının yerles¸mesinde o¨zellikle 1980’lerden sonra yas¸anan s¸u gelis¸meler etkili olmus¸tur;
- Ku¨reselles¸menin is¸letmeler u¨zerindeki rekabet baskısını artırması
- Ekonomik ve sosyal gelis¸melerin etkisi
- Yetis¸kin insan gu¨cu¨ndeki artıs¸
- Sendikacılıgˆın gelis¸mesi
- C¸ alıs¸ma kos¸ullarını du¨zenleyen mevzuatların artması
- C¸ alıs¸anların egˆitim ve ku¨ltu¨r du¨zeyindeki artıs¸
- Kadınların is¸ yas¸amında daha c¸ok yer alması
- Haberles¸me olanaklarının (cep telefonu, I ·nternet vb.) artması
- Refah seviyesinin artmasıyla birlikte kamuoyunun istek ve beklentilerindeki artıs¸lar
- Kurumsal sosyal sorumluluk (CSR), kurumsal yo¨netim (CG), Fair Trade vb. Model du¨zenlemelerle is¸ hayatının yeniden yapılanması
Spor Tesislerinde İnsan Kaynakları Yönetimi
Tu¨m is¸letmelerde oldugˆu gibi spor tesislerinde de c¸alıs¸anların is¸e alınması, egˆitilmesi, o¨rgu¨tlenmesi, o¨du¨llendirilmesi ve tesiste tutulmasına yo¨nelik faaliyetleri koordine eden insan kaynakları departmanıdır. Spor tesisleri genellikle ku¨c¸u¨k ve orta o¨lc¸ekli is¸letmeler oldugˆu ic¸in bazı istisnalar dıs¸ında organizasyon yapıları ic¸erisinde insan kaynakları departmanı bulunmamaktadır. Ancak insan kaynakları ile ilgili fonksiyonları patronlar ya da u¨st yo¨neticiler u¨stlenmektedirler. Nadiren insan kaynakları yo¨netimi fonksiyonu tesiste c¸alıs¸anlara devredilir. Bo¨yle durumlarda insan kaynakları yo¨netiminin devredildigˆi c¸alıs¸an tamamen bagˆımsız hareket etmez ve karar vermez.
Bu¨tu¨n is¸letmelerde oldugˆu gibi, spor tesislerinde de is¸ gu¨cu¨ planlamalarının yapılması, insan kaynakları is¸inin temel hareket noktasında yer alan en o¨nemli go¨revdir. İş gu¨cu¨ planlaması, “is¸letmenin bugu¨n ve gelecekteki is¸ gu¨cu¨ ihtiyac¸larının niteliksel ve niceliksel olarak belirlenmesi” olarak tanımlanmaktadır. Spor tesisleri yapısal olarak bu¨yu¨yebilir ya da yeni organizasyon ve etkinliklere ev sahipligˆi yapmaya bas¸layabilir. Bu süreçte yöneticiler için zor olan yeni bölümlerde çalışacak kişilerin önceden belirlenip yetiştirilmesidir. Spor tesislerinde kişilerin değişmesi de bu ihtiyacın ortaya çıkmasın neden olmaktadır. O¨zetle, is¸ gu¨cu¨ planlaması “Kac¸ kis¸iye ihtiyacımız var?” ve “Hangi o¨zelliklere sahip kis¸ilere ihtiyacımız var?” sorularına yanıt verir.
Spor tesislerinde is¸ gu¨cu¨ planlaması yapabilmek ic¸in “c¸alıs¸an kis¸ilere” ve “yapılan is¸lere” yo¨nelik analizler yapılır. Çalışan kişilere yönelik analizler hâlihazırda tesiste çalışanlara yönelik yapılan hesaplamalardır. Bu analizler;
- İş gu¨cu¨ envanteri
- İs¸ gu¨cu¨ devir hızı
- Devamsızlık oranıdır.
Yapılan işlere yönelik analizler ise is¸letmelerde is¸lere do¨nu¨k olarak yapılan hesaplama ve aras¸tırmalardır. En o¨nemlileri is¸ analizi, is¸ analizi su¨recinde toplanan bilgilerin o¨zetlendigˆi is¸ tanımları ve is¸i yerine getirebilmek ic¸in c¸alıs¸anların tas¸ıması gereken o¨zellikleri ifade eden is¸ gerekleridir.
İşanalizi yapılırken, İK yo¨neticilerinin ve birim yo¨neticilerinin is¸i yapan c¸alıs¸anı degˆil is¸i analiz etmeleri dikkat edilmesi gereken en o¨nemli husustur. İş analizi go¨zlem, mu¨lakat ve anket yo¨ntemleriyle yapılır. Tesiste yapılan bu¨tu¨n is¸lere ilis¸kin bilgiler toplanır ve kaydedilir. İş analizi yapılarak elde edilen bilgiler, is¸ tanımları ve is¸ gerekleri s¸eklinde o¨zetlenirler ve bu iki belge insan kaynakları yo¨netiminin bazı temel go¨revlerini planlama ve gerc¸ekles¸tirmesinde yardımcı olurlar. Bunlar;
- İnsan kaynagˆı planlaması
- İnsan kaynagˆı sagˆlama ve sec¸me
- İnsan kaynagˆı egˆitimi
- İş degˆerleme ve u¨cretlendirme
- Bas¸arı degˆerlemesi
- Çalıs¸ma ilis¸kilerini gelis¸tirme
- İş emniyetini sagˆlama
Spor Tesislerinde İnsan Kaynakları Yönetiminin Önemi
İnnsan kaynakları yo¨netiminin uygulanmadıgˆı spor tesislerinde yo¨neticiler pek c¸ok problemle kars¸ı kars¸ıya kalabilirler. Yanlıs¸ kis¸ilerin istihdam edilmesi, personel devir hızının istenmeyen bir s¸ekilde yu¨kselmesi, personelin du¨s¸u¨k ve verimsiz performansla c¸alıs¸ması bu tesislerde su¨rpriz olarak kars¸ılanmaz. Ancak spor tesislerinde uygulanan etkili insan kaynakları yo¨netimi uygulamaları insan sermayesinin olus¸masını sagˆlarken, o¨rgu¨tsel performansı da artırır. C¸alıs¸anların etkili bir s¸ekilde yo¨nlendirilmeleri ve desteklenmeleriyle tesisin amac¸ ve hedefleriyle uyumlu bir rekabet avantajı elde edilir. Spor tesisinin amac¸ ve hedeflerine paralel olarak is¸ yapıs¸ s¸ekilleri gelis¸tirilerek ve uygulanarak tesisin su¨rekli gelis¸en ve degˆis¸en c¸evre kos¸ullarına kısa su¨rede uyması mu¨mku¨n hale getirilebilir. Ayrıca, başarıyla uygulanan insan kaynakları yo¨netimi uygulamaları c¸alıs¸anların is¸ tatminini artırırken yas¸am kalitelerini de artırır.
Spor Tesislerinde İşe Alma Süreci
İşe alma su¨recindeki bu iki as¸amaya “insan kaynagˆı bulma” ve “insan kaynagˆı sec¸me” adları verilir. İnsan kaynagˆı bulma su¨reci aday arama ile bas¸lar ve bulunan adayların is¸e mu¨racaat etmeleri ile son bulur. İnsan kaynagˆı bulma, is¸e uygun nitelikteki adayların aranması ve is¸letmeye c¸ekilmesini ifade eder. İnsan kaynagˆı bulma su¨recinin ilk adımı ac¸ık olan pozisyonların belirlenmesidir. Ardından is¸ analizi bilgilerinden ihtiyac¸ duyulan pozisyonların o¨zellikleri o¨gˆrenilir. Daha sonra ac¸ık olan pozisyon olan birim yo¨neticisine istedikleri c¸alıs¸anın o¨zellikleri sorulur ve bu sayede ac¸ık olan is¸in gerekleri ortaya konulmus¸ olur. İnsan kaynagˆı bulma su¨recinde is¸letmeler u¨c¸ yo¨ntem kullanır. Bu yo¨ntemler “ic¸ kaynaklardan insan kaynagˆı bulma”, “dıs¸ kaynaklardan insan kaynagˆı bulma” ve “tas¸eron kullanma” olarak ifade edilir.
İç kaynaklardan insan kaynagˆı bulma yo¨nteminde is¸letmeler, mevcut c¸alıs¸anlarının gerekli olan pozisyona terfi ettirme (yu¨kseltme) veya nakledilme (transfer, kaydırma) is¸lemleri gibi uygulamalarla is¸letme ic¸i kaynaklardan yararlanır. İşletme dıs¸ı kaynaklardan insan kaynagˆı bulma yo¨ntemlerinin farklı c¸es¸itleri vardır. İş ilanları vermek, is¸letmenin bir talebi olmadan yapılan bas¸vuruları degˆerlendirmek, tanıdık ve c¸alıs¸anların o¨nerilerini degˆerlendirmek, resmı^ ya da o¨zel is¸ bulma kurulus¸larına bas¸vurmak, is¸letmede staj yapan kis¸ileri degˆerlendirmek, mesleki ve teknik egˆitim kurumlarına bas¸vurmak, u¨niversite ziyaretlerinde veya kariyer gu¨nlerinde o¨gˆrencilere duyurular yapmak dıs¸ kaynaklardan insan kaynagˆı bulma yo¨ntemine o¨rnek olarak verilebilir. Spor tesislerinde de digˆer is¸letmelerde oldugˆu gibi bazı is¸leri yu¨ru¨tmek ic¸in tas¸eron kullanma modelinden yararlanılır. Bu is¸ modelinde gec¸ici istihdam, personel kiralama, yarı zamanlı c¸alıs¸ma, bagˆımsız c¸alıs¸anlardan yararlanma gibi istihdam sec¸enekleri mevcuttur. İs¸letmelerde yaygın olarak tas¸eron kullanma sisteminin kullanımının nedenleri as¸agˆıdaki gibi ifade edilebilir;
- Ku¨reselles¸me
- Bu¨yu¨yen ekonomi
- Teknoloji
- İnternet
- Deregu¨lasyon
İşletmelerde personel sec¸me su¨reci as¸amaları s¸u sıralamada gerc¸ekles¸ir;
- Bas¸vuruların kabulu¨ ve ilk go¨ru¨s¸me
- Bas¸vuru formunun doldurulması
- Sınav/Test uygulaması
- İşe alma go¨ru¨s¸mesi
- Adayın gec¸mis¸inin ve referanslarının incelenmesi
- Sağlık muayenesi ve digˆer is¸lemler
- İşe alma kararı ve is¸ teklifi
- İşe yerles¸tirme
Gu¨nu¨mu¨zde tu¨m is¸letmelerde oldugˆu gibi spor tesislerinde de c¸alıs¸anların kendilerine verilen go¨revleri ve is¸leri ne o¨lc¸u¨de yerine getirdigˆi konusunun o¨nem kazanmasıyla birlikte performans kavramı da son derece o¨nemli hale gelmis¸tir. Performans kavramı, bir c¸alıs¸anın kendisinden istenen zaman ic¸erisinde verilen go¨revleri yerine getirme o¨lc¸u¨su¨nu¨ ifade eder. Performans degˆerlendirme ise c¸alıs¸anların belirli bir do¨nemdeki bas¸arılarını ve gelecegˆe ilis¸kin gelis¸me potansiyellerini belirlemek ic¸in yapılan c¸alıs¸malardır. Tesis c¸alıs¸anları egˆer kendilerinden is¸ tanımında belirlenen go¨revleri yerine getiremiyorsa, bu c¸alıs¸anlar motive edilmeli, egˆitilmeli ya da is¸ akdi sona erdirilmelidir. Performans degˆerlendirme c¸alıs¸maları iki boyutludur: İşletme yo¨netiminin c¸alıs¸anları daha iyi tanımasına ve onları daha detaylı analiz etmesine, kars¸ılıklı iletis¸imin artırılmasına, c¸alıs¸anların egˆitim ihtiyacının belirlenmesine ve gelecegˆe yo¨nelik planlama ve kariyer yo¨netimi is¸lerinin objektif bir s¸ekilde gerc¸ekles¸tirilmesine olanak sagˆlar. C¸alıs¸anların kendi potansiyellerinin ve eksikliklerinin farkına varmalarına, yo¨netimin beklentilerini daha net go¨rmelerine, is¸letme amac¸larını ac¸ık olarak kavramalarına katkıda bulunur.
Performans degˆerlendirme sistemi, spor tesisinin amac¸ ve hedefleri dogˆrultusunda uygulandıgˆında performansı degˆerlendiren yo¨neticilere, degˆerlendirilen c¸alıs¸anlara ve tesise pek c¸ok fayda sagˆlar. Bu faydalar sırasıyla as¸agˆıda ifade edilmektedir. Performans degˆerlendirme sistemi ile tesis yo¨neticileri;
- Planlama ve kontrol işlevlerinde daha etkili olurlar
- Astları ile aralarındaki iletis¸im olumlu yo¨nde gelis¸ir
- Astların gu¨c¸lu¨ ve zayıf yo¨nlerini go¨rerek gelis¸imlerine yardımcı olurlar
- Astlarını degˆerlendirirken kendi gu¨c¸lu¨ ve zayıf yo¨nlerini go¨rebilirler
- Astlarını yakından tanıdıkc¸a yetki devri kolaylas¸ır
- Yo¨netsel beceriler gelis¸ir ve bu becerileri uygulama kos¸ulları elde ederler
Performans degˆerlendirme sistemi ile degˆerlendirilenler (astlar);
- U¨stlerinin kendilerinden beklentilerini anlarlar
- Performanslarının nasıl degˆerlendirildigˆini go¨ru¨rler
- Gu¨c¸lu¨ ve gelis¸tirilmesi gereken yo¨nlerini go¨ru¨rler
- Tesis ic¸inde u¨stlendikleri rol ve sorumlulukları daha iyi anlarlar
- Performanslarına ilis¸kin elde ettikleri olumlu geri besleme ile is¸ tatmini ve kendine gu¨ven duygularını gelis¸tirirler
Performans degˆerlendirme sistemi ile spor tesislerinin;
- Etkinligˆi ve ka^rlılıgˆı artar
- Hizmet ve u¨retimin kalitesi gelis¸ir
- Egˆitim ihtiyacı ve egˆitim bu¨tc¸esi daha kolay ve dogˆru bic¸imde belirlenir
- İnsan kaynaklarının planlanması ic¸in gerekli bilgiler daha güvenli elde edilir
- C¸alıs¸anların gelis¸me potansiyelleri daha dogˆru belirlenir
- Kısa do¨nemli insan kaynakları ihtiyac¸larının (devamsızlık, is¸ gu¨cu¨ devri vb.) giderilmesinde esneklik sagˆlanır
Çalıs¸anların niteliklerinin gelis¸tirilmesi dogˆru egˆitim almalarıyla mu¨mku¨n olur. Dogˆru egˆitim, c¸alıs¸anların gerc¸ekten ihtiyac¸ duydugˆu, eksik oldugˆu konuların belirlenerek bu eksikliklerin giderilmesini ifade eder. Bir spor is¸letmesinde egˆitim ihtiyacı belirlendikten sonra egˆitimin planlanması gereklidir. Spor tesislerinde yu¨ru¨tu¨len egˆitim faaliyetleri, digˆer is¸letmelerde oldugˆu gibi “is¸bas¸ı egˆitim” ve “is¸ dıs¸ı egˆitim” olmak u¨zere iki grupta ele alınabilir.
İşbas¸ı egˆitim yo¨nteminde is¸le ilgili bilgi ve yetenekler c¸alıs¸anlara is¸i yaparak o¨gˆretilir. Bu yo¨ntemde o¨gˆrenme gerc¸ek zamanlı olarak gerc¸ekles¸ir ve c¸alıs¸an is¸in yapılmasından ayrı tutulmaz. İş u¨zerinde o¨gˆrenme yo¨ntemi o¨gˆrenme ile is¸in kendisini o¨rtu¨s¸tu¨ru¨r. İşi yapmak ic¸in gerekli go¨revlerin go¨sterilerek o¨gˆrenilmesinin is¸bas¸ı egˆitim oldugˆu go¨z o¨nu¨ne alınırsa, o¨gˆrenmenin c¸ogˆunun is¸ temelli oldugˆu go¨ru¨lecektir. Farklı is¸bas¸ı egˆitim yo¨ntemleri s¸unlardır:
- Yo¨netici Go¨zetiminde Egˆitim (Amir/Go¨zetimci Nezaretinde Egˆitim)
- Yetki Devri Yoluyla Egˆitim
- Formen Aracılıgˆıyla Egˆitim (Mentor ya da Kılavuz Aracılıgˆıyla Egˆitim)
- İşe Alıs¸tırma Egˆitimi (Oryantasyon)
- İş Rotasyonu (İş Degˆis¸tirme)
- Takım Çalıs¸maları Yoluyla Egˆitim
- Staj Yoluyla Egˆitim
İş dışı eğitim yöntemleri ise; is¸letmenin ic¸inde ya da dıs¸ında yapılan teorik egˆitim yo¨ntemidir. Genel ilke ve kurallar sistematik bir bic¸imde aktarılır. İşletme ic¸inde grup egˆitimi uygulamalarının maliyeti du¨s¸u¨ktu¨r. İş dıs¸ı egˆitim yo¨ntemlerinin temel amacı c¸alıs¸anlara is¸e ilis¸kin alanlar-da bilgi, beceri ve olumlu davranıs¸lar kazandırmaktır. Farklı is¸ dıs¸ı egˆitim yo¨ntemleri as¸agˆıda bas¸lıklar halinde verilmektedir;
- Konferans, Seminer ve Kurslar
- T Grup Yo¨ntemi (Duyarlılık Egˆitimi)
- O¨rnek Olay Yo¨ntemi (Vaka İncelemesi)
- Rol Oynama Yo¨ntemi
- İşletme Oyunu (Simu¨lasyonu) Yo¨ntemi
- Ac¸ık Hava (Outdoor) Egˆitimleri
Spor Tesislerinde İstihdam ve İş Alanları
Spor tesislerinde is¸e alma bas¸lıgˆı altında, dıs¸ kaynaklardan yararlanma konusunda yer alan o¨rneklerden hareketle dıs¸ kaynaklardan yararlanma modelinin tu¨m is¸letmelerde oldugˆu gibi spor tesisleri ic¸in de bazı avantajları vardır. Bu avantajlar s¸u s¸ekilde ac¸ıklanabilir;
- Spor tesisleri dış kaynaklardan yararlanma yoluyla asıl ilgi alanı ve öz yeteneği konulara daha fazla odaklanabilir. Daha fazla kaynagˆını bu alanlara ayırabilir. Böylece tesiste yürütülen is¸ süreçlerinde ve sunulan hizmetlerde verimlilik ve kalite artar.
- Dış kaynaklardan yararlanma modeliyle istihdam edilen çalıs¸an sayısı ve is¸letmenin giderleri azalır. Bu sayede tesisin esnekligˆi artar ve degˆis¸en pazar kos¸ullarına uyum daha kolaylas¸ır.
- Dış kaynaklardan yararlanmak spor tesislerinin maliyetleri daha kesin öngörülebilmesini ve daha kolay bütçe yapabilmesini sagˆlar.
- Dış kaynaklardan yararlanma uygulamasıyla en son teknolojinin kullanılması kolaylaşarak yanlış ya da eski teknolojilerin seçilme riski ortadan kalkar.
- Başka tesislerin entelektüel sermayesinden faydalanmayı sağlar.
Dış kaynaklardan yararlanma (taşeron kullanma) su¨recinde sagˆlanacak avantajların yanı sıra bir takım sakıncalar da ortaya c¸ıkabilir. Bu sakıncalardan bazıları s¸unlardır;
- Bazı işleri tesisin kontrolü dışında yapmak yerine, dışarıdan yaptırmaya dayanan bir yönetim uygulaması olduğu için tedarikçiye “aşırı bağlılık” sorunu ortaya çıkabilir
- Dış kaynakların kullanımıyla tesisler daha az sayıda uzman istihdam eder. Bu da yeni ürün, hizmet ve iş süreçlerinin bulunma olasılığını azaltır.
- Dış kaynaklardan yararlanan işletmelerin, dış kaynağa başvurduğu iş sürecindeki kontrolü azalır.
- Dış kaynaklardan yararlanma, başka bir işletmeye önemli iş bilgilerini ve onları nasıl kullandığını anlatmayı gerektirir. Böylece bazı ticari sırlar ve önemli bilgiler ifşa edilmiş olur.
Spor tesislerinde so¨z konusu olan is¸ alanları is¸letmenin hizmet alanı, bu¨yu¨klu¨gˆu¨ ve ku¨c¸u¨klu¨gˆu¨ne go¨re farklılık go¨sterir. Spor tesislerinde yer alan bazı is¸ alanları şu şekildedir;
- Antreno¨rler
- Bakım-onarım görevlileri
- Müşteri ilişkileri sorumluları
- Programcılar
Giriş
İs¸letmelerin is¸ gu¨cu¨ planlamasından bas¸layarak, yeterli sayıda ve nitelikli is¸ gu¨cu¨nu¨ is¸letmeye kazandırmayı amac¸layan, c¸alıs¸anların performanslarının etkili ve verimli bir bic¸imde degˆerlendirerek personel ile ilgili tutarlı kararlar alınmasını sagˆlayan insan kaynakları yo¨netimi is¸letmelerin bas¸arılarında o¨nemli role sahiptir. nsanlara c¸es¸itli hizmetler sunan spor tesisleri, sundugˆu hizmetler paralelinde organizasyon ve ekipmanı bir araya getirerek, nitelikli ve kaliteli personeli istihdam ederek, etkili insan kaynakları yo¨netimi stratejileriyle rekabet u¨stu¨nlu¨gˆu¨ sagˆlar.
İnsan Kaynakları Yönetimine Genel Bir Bakış
İnsan kaynakları yo¨netimi; is¸letmenin amac¸ ve hedeflerine ulas¸mak ic¸in gereken faaliyetleri gerc¸ekles¸tirecek yeterli sayıda nitelikli c¸alıs¸anın is¸letmeye kazandırılması, gelis¸- tirilmesi, degˆerlendirilmesi ve su¨rekliligˆinin sagˆlanması su¨reci olarak ifade edilmektedir. Bir organizasyonda, organizasyon ic¸in gerekli insanların is¸e alınması, is¸ analizlerinin yapılarak go¨revlerinin belirlenmesi, performanslarının degˆerlendirilerek bu performanslara ve yasal du¨zenlemelere go¨re u¨cretlerinin belirlenmesi gibi is¸ler insan kaynakları biriminin go¨revidir. Kas gücüyle çalışan mavi yakalılar ve kafa gücüyle çalışan beyaz yakalılar insan kaynakları yo¨netiminin odagˆında yer almaktadır.
İnsan kaynakları yo¨netiminin iki temel amacı vardır: Birincisi, c¸alıs¸anların bilgi, beceri ve yeteneklerinin en iyi s¸ekilde kullanılarak organizasyona en u¨st du¨zeyde katkıda bulunmasını sagˆlamaktır. İkincisi ise is¸ yas¸amı kalitesini yu¨kseltmektir. İş yas¸amı kalitesi ile anlatılmak istenen c¸alıs¸anların yaptıkları is¸ten zevk alarak o is¸i yapmalarıdır. O¨zetle, insan kaynakları yo¨netimi hem c¸alıs¸anların, hem de is¸verenin “is¸ birligˆi ic¸inde” kendileri ic¸in en iyi ve gu¨zel sonuçları alabilmeleri ic¸in vardır. İnsanı is¸letmenin en o¨nemli “rekabet” unsuru olarak go¨ren İnsan Kaynakları Yo¨netimi anlayıs¸ının yerles¸mesinde o¨zellikle 1980’lerden sonra yas¸anan s¸u gelis¸meler etkili olmus¸tur;
- Ku¨reselles¸menin is¸letmeler u¨zerindeki rekabet baskısını artırması
- Ekonomik ve sosyal gelis¸melerin etkisi
- Yetis¸kin insan gu¨cu¨ndeki artıs¸
- Sendikacılıgˆın gelis¸mesi
- C¸ alıs¸ma kos¸ullarını du¨zenleyen mevzuatların artması
- C¸ alıs¸anların egˆitim ve ku¨ltu¨r du¨zeyindeki artıs¸
- Kadınların is¸ yas¸amında daha c¸ok yer alması
- Haberles¸me olanaklarının (cep telefonu, I ·nternet vb.) artması
- Refah seviyesinin artmasıyla birlikte kamuoyunun istek ve beklentilerindeki artıs¸lar
- Kurumsal sosyal sorumluluk (CSR), kurumsal yo¨netim (CG), Fair Trade vb. Model du¨zenlemelerle is¸ hayatının yeniden yapılanması
Spor Tesislerinde İnsan Kaynakları Yönetimi
Tu¨m is¸letmelerde oldugˆu gibi spor tesislerinde de c¸alıs¸anların is¸e alınması, egˆitilmesi, o¨rgu¨tlenmesi, o¨du¨llendirilmesi ve tesiste tutulmasına yo¨nelik faaliyetleri koordine eden insan kaynakları departmanıdır. Spor tesisleri genellikle ku¨c¸u¨k ve orta o¨lc¸ekli is¸letmeler oldugˆu ic¸in bazı istisnalar dıs¸ında organizasyon yapıları ic¸erisinde insan kaynakları departmanı bulunmamaktadır. Ancak insan kaynakları ile ilgili fonksiyonları patronlar ya da u¨st yo¨neticiler u¨stlenmektedirler. Nadiren insan kaynakları yo¨netimi fonksiyonu tesiste c¸alıs¸anlara devredilir. Bo¨yle durumlarda insan kaynakları yo¨netiminin devredildigˆi c¸alıs¸an tamamen bagˆımsız hareket etmez ve karar vermez.
Bu¨tu¨n is¸letmelerde oldugˆu gibi, spor tesislerinde de is¸ gu¨cu¨ planlamalarının yapılması, insan kaynakları is¸inin temel hareket noktasında yer alan en o¨nemli go¨revdir. İş gu¨cu¨ planlaması, “is¸letmenin bugu¨n ve gelecekteki is¸ gu¨cu¨ ihtiyac¸larının niteliksel ve niceliksel olarak belirlenmesi” olarak tanımlanmaktadır. Spor tesisleri yapısal olarak bu¨yu¨yebilir ya da yeni organizasyon ve etkinliklere ev sahipligˆi yapmaya bas¸layabilir. Bu süreçte yöneticiler için zor olan yeni bölümlerde çalışacak kişilerin önceden belirlenip yetiştirilmesidir. Spor tesislerinde kişilerin değişmesi de bu ihtiyacın ortaya çıkmasın neden olmaktadır. O¨zetle, is¸ gu¨cu¨ planlaması “Kac¸ kis¸iye ihtiyacımız var?” ve “Hangi o¨zelliklere sahip kis¸ilere ihtiyacımız var?” sorularına yanıt verir.
Spor tesislerinde is¸ gu¨cu¨ planlaması yapabilmek ic¸in “c¸alıs¸an kis¸ilere” ve “yapılan is¸lere” yo¨nelik analizler yapılır. Çalışan kişilere yönelik analizler hâlihazırda tesiste çalışanlara yönelik yapılan hesaplamalardır. Bu analizler;
- İş gu¨cu¨ envanteri
- İs¸ gu¨cu¨ devir hızı
- Devamsızlık oranıdır.
Yapılan işlere yönelik analizler ise is¸letmelerde is¸lere do¨nu¨k olarak yapılan hesaplama ve aras¸tırmalardır. En o¨nemlileri is¸ analizi, is¸ analizi su¨recinde toplanan bilgilerin o¨zetlendigˆi is¸ tanımları ve is¸i yerine getirebilmek ic¸in c¸alıs¸anların tas¸ıması gereken o¨zellikleri ifade eden is¸ gerekleridir.
İşanalizi yapılırken, İK yo¨neticilerinin ve birim yo¨neticilerinin is¸i yapan c¸alıs¸anı degˆil is¸i analiz etmeleri dikkat edilmesi gereken en o¨nemli husustur. İş analizi go¨zlem, mu¨lakat ve anket yo¨ntemleriyle yapılır. Tesiste yapılan bu¨tu¨n is¸lere ilis¸kin bilgiler toplanır ve kaydedilir. İş analizi yapılarak elde edilen bilgiler, is¸ tanımları ve is¸ gerekleri s¸eklinde o¨zetlenirler ve bu iki belge insan kaynakları yo¨netiminin bazı temel go¨revlerini planlama ve gerc¸ekles¸tirmesinde yardımcı olurlar. Bunlar;
- İnsan kaynagˆı planlaması
- İnsan kaynagˆı sagˆlama ve sec¸me
- İnsan kaynagˆı egˆitimi
- İş degˆerleme ve u¨cretlendirme
- Bas¸arı degˆerlemesi
- Çalıs¸ma ilis¸kilerini gelis¸tirme
- İş emniyetini sagˆlama
Spor Tesislerinde İnsan Kaynakları Yönetiminin Önemi
İnnsan kaynakları yo¨netiminin uygulanmadıgˆı spor tesislerinde yo¨neticiler pek c¸ok problemle kars¸ı kars¸ıya kalabilirler. Yanlıs¸ kis¸ilerin istihdam edilmesi, personel devir hızının istenmeyen bir s¸ekilde yu¨kselmesi, personelin du¨s¸u¨k ve verimsiz performansla c¸alıs¸ması bu tesislerde su¨rpriz olarak kars¸ılanmaz. Ancak spor tesislerinde uygulanan etkili insan kaynakları yo¨netimi uygulamaları insan sermayesinin olus¸masını sagˆlarken, o¨rgu¨tsel performansı da artırır. C¸alıs¸anların etkili bir s¸ekilde yo¨nlendirilmeleri ve desteklenmeleriyle tesisin amac¸ ve hedefleriyle uyumlu bir rekabet avantajı elde edilir. Spor tesisinin amac¸ ve hedeflerine paralel olarak is¸ yapıs¸ s¸ekilleri gelis¸tirilerek ve uygulanarak tesisin su¨rekli gelis¸en ve degˆis¸en c¸evre kos¸ullarına kısa su¨rede uyması mu¨mku¨n hale getirilebilir. Ayrıca, başarıyla uygulanan insan kaynakları yo¨netimi uygulamaları c¸alıs¸anların is¸ tatminini artırırken yas¸am kalitelerini de artırır.
Spor Tesislerinde İşe Alma Süreci
İşe alma su¨recindeki bu iki as¸amaya “insan kaynagˆı bulma” ve “insan kaynagˆı sec¸me” adları verilir. İnsan kaynagˆı bulma su¨reci aday arama ile bas¸lar ve bulunan adayların is¸e mu¨racaat etmeleri ile son bulur. İnsan kaynagˆı bulma, is¸e uygun nitelikteki adayların aranması ve is¸letmeye c¸ekilmesini ifade eder. İnsan kaynagˆı bulma su¨recinin ilk adımı ac¸ık olan pozisyonların belirlenmesidir. Ardından is¸ analizi bilgilerinden ihtiyac¸ duyulan pozisyonların o¨zellikleri o¨gˆrenilir. Daha sonra ac¸ık olan pozisyon olan birim yo¨neticisine istedikleri c¸alıs¸anın o¨zellikleri sorulur ve bu sayede ac¸ık olan is¸in gerekleri ortaya konulmus¸ olur. İnsan kaynagˆı bulma su¨recinde is¸letmeler u¨c¸ yo¨ntem kullanır. Bu yo¨ntemler “ic¸ kaynaklardan insan kaynagˆı bulma”, “dıs¸ kaynaklardan insan kaynagˆı bulma” ve “tas¸eron kullanma” olarak ifade edilir.
İç kaynaklardan insan kaynagˆı bulma yo¨nteminde is¸letmeler, mevcut c¸alıs¸anlarının gerekli olan pozisyona terfi ettirme (yu¨kseltme) veya nakledilme (transfer, kaydırma) is¸lemleri gibi uygulamalarla is¸letme ic¸i kaynaklardan yararlanır. İşletme dıs¸ı kaynaklardan insan kaynagˆı bulma yo¨ntemlerinin farklı c¸es¸itleri vardır. İş ilanları vermek, is¸letmenin bir talebi olmadan yapılan bas¸vuruları degˆerlendirmek, tanıdık ve c¸alıs¸anların o¨nerilerini degˆerlendirmek, resmı^ ya da o¨zel is¸ bulma kurulus¸larına bas¸vurmak, is¸letmede staj yapan kis¸ileri degˆerlendirmek, mesleki ve teknik egˆitim kurumlarına bas¸vurmak, u¨niversite ziyaretlerinde veya kariyer gu¨nlerinde o¨gˆrencilere duyurular yapmak dıs¸ kaynaklardan insan kaynagˆı bulma yo¨ntemine o¨rnek olarak verilebilir. Spor tesislerinde de digˆer is¸letmelerde oldugˆu gibi bazı is¸leri yu¨ru¨tmek ic¸in tas¸eron kullanma modelinden yararlanılır. Bu is¸ modelinde gec¸ici istihdam, personel kiralama, yarı zamanlı c¸alıs¸ma, bagˆımsız c¸alıs¸anlardan yararlanma gibi istihdam sec¸enekleri mevcuttur. İs¸letmelerde yaygın olarak tas¸eron kullanma sisteminin kullanımının nedenleri as¸agˆıdaki gibi ifade edilebilir;
- Ku¨reselles¸me
- Bu¨yu¨yen ekonomi
- Teknoloji
- İnternet
- Deregu¨lasyon
İşletmelerde personel sec¸me su¨reci as¸amaları s¸u sıralamada gerc¸ekles¸ir;
- Bas¸vuruların kabulu¨ ve ilk go¨ru¨s¸me
- Bas¸vuru formunun doldurulması
- Sınav/Test uygulaması
- İşe alma go¨ru¨s¸mesi
- Adayın gec¸mis¸inin ve referanslarının incelenmesi
- Sağlık muayenesi ve digˆer is¸lemler
- İşe alma kararı ve is¸ teklifi
- İşe yerles¸tirme
Gu¨nu¨mu¨zde tu¨m is¸letmelerde oldugˆu gibi spor tesislerinde de c¸alıs¸anların kendilerine verilen go¨revleri ve is¸leri ne o¨lc¸u¨de yerine getirdigˆi konusunun o¨nem kazanmasıyla birlikte performans kavramı da son derece o¨nemli hale gelmis¸tir. Performans kavramı, bir c¸alıs¸anın kendisinden istenen zaman ic¸erisinde verilen go¨revleri yerine getirme o¨lc¸u¨su¨nu¨ ifade eder. Performans degˆerlendirme ise c¸alıs¸anların belirli bir do¨nemdeki bas¸arılarını ve gelecegˆe ilis¸kin gelis¸me potansiyellerini belirlemek ic¸in yapılan c¸alıs¸malardır. Tesis c¸alıs¸anları egˆer kendilerinden is¸ tanımında belirlenen go¨revleri yerine getiremiyorsa, bu c¸alıs¸anlar motive edilmeli, egˆitilmeli ya da is¸ akdi sona erdirilmelidir. Performans degˆerlendirme c¸alıs¸maları iki boyutludur: İşletme yo¨netiminin c¸alıs¸anları daha iyi tanımasına ve onları daha detaylı analiz etmesine, kars¸ılıklı iletis¸imin artırılmasına, c¸alıs¸anların egˆitim ihtiyacının belirlenmesine ve gelecegˆe yo¨nelik planlama ve kariyer yo¨netimi is¸lerinin objektif bir s¸ekilde gerc¸ekles¸tirilmesine olanak sagˆlar. C¸alıs¸anların kendi potansiyellerinin ve eksikliklerinin farkına varmalarına, yo¨netimin beklentilerini daha net go¨rmelerine, is¸letme amac¸larını ac¸ık olarak kavramalarına katkıda bulunur.
Performans degˆerlendirme sistemi, spor tesisinin amac¸ ve hedefleri dogˆrultusunda uygulandıgˆında performansı degˆerlendiren yo¨neticilere, degˆerlendirilen c¸alıs¸anlara ve tesise pek c¸ok fayda sagˆlar. Bu faydalar sırasıyla as¸agˆıda ifade edilmektedir. Performans degˆerlendirme sistemi ile tesis yo¨neticileri;
- Planlama ve kontrol işlevlerinde daha etkili olurlar
- Astları ile aralarındaki iletis¸im olumlu yo¨nde gelis¸ir
- Astların gu¨c¸lu¨ ve zayıf yo¨nlerini go¨rerek gelis¸imlerine yardımcı olurlar
- Astlarını degˆerlendirirken kendi gu¨c¸lu¨ ve zayıf yo¨nlerini go¨rebilirler
- Astlarını yakından tanıdıkc¸a yetki devri kolaylas¸ır
- Yo¨netsel beceriler gelis¸ir ve bu becerileri uygulama kos¸ulları elde ederler
Performans degˆerlendirme sistemi ile degˆerlendirilenler (astlar);
- U¨stlerinin kendilerinden beklentilerini anlarlar
- Performanslarının nasıl degˆerlendirildigˆini go¨ru¨rler
- Gu¨c¸lu¨ ve gelis¸tirilmesi gereken yo¨nlerini go¨ru¨rler
- Tesis ic¸inde u¨stlendikleri rol ve sorumlulukları daha iyi anlarlar
- Performanslarına ilis¸kin elde ettikleri olumlu geri besleme ile is¸ tatmini ve kendine gu¨ven duygularını gelis¸tirirler
Performans degˆerlendirme sistemi ile spor tesislerinin;
- Etkinligˆi ve ka^rlılıgˆı artar
- Hizmet ve u¨retimin kalitesi gelis¸ir
- Egˆitim ihtiyacı ve egˆitim bu¨tc¸esi daha kolay ve dogˆru bic¸imde belirlenir
- İnsan kaynaklarının planlanması ic¸in gerekli bilgiler daha güvenli elde edilir
- C¸alıs¸anların gelis¸me potansiyelleri daha dogˆru belirlenir
- Kısa do¨nemli insan kaynakları ihtiyac¸larının (devamsızlık, is¸ gu¨cu¨ devri vb.) giderilmesinde esneklik sagˆlanır
Çalıs¸anların niteliklerinin gelis¸tirilmesi dogˆru egˆitim almalarıyla mu¨mku¨n olur. Dogˆru egˆitim, c¸alıs¸anların gerc¸ekten ihtiyac¸ duydugˆu, eksik oldugˆu konuların belirlenerek bu eksikliklerin giderilmesini ifade eder. Bir spor is¸letmesinde egˆitim ihtiyacı belirlendikten sonra egˆitimin planlanması gereklidir. Spor tesislerinde yu¨ru¨tu¨len egˆitim faaliyetleri, digˆer is¸letmelerde oldugˆu gibi “is¸bas¸ı egˆitim” ve “is¸ dıs¸ı egˆitim” olmak u¨zere iki grupta ele alınabilir.
İşbas¸ı egˆitim yo¨nteminde is¸le ilgili bilgi ve yetenekler c¸alıs¸anlara is¸i yaparak o¨gˆretilir. Bu yo¨ntemde o¨gˆrenme gerc¸ek zamanlı olarak gerc¸ekles¸ir ve c¸alıs¸an is¸in yapılmasından ayrı tutulmaz. İş u¨zerinde o¨gˆrenme yo¨ntemi o¨gˆrenme ile is¸in kendisini o¨rtu¨s¸tu¨ru¨r. İşi yapmak ic¸in gerekli go¨revlerin go¨sterilerek o¨gˆrenilmesinin is¸bas¸ı egˆitim oldugˆu go¨z o¨nu¨ne alınırsa, o¨gˆrenmenin c¸ogˆunun is¸ temelli oldugˆu go¨ru¨lecektir. Farklı is¸bas¸ı egˆitim yo¨ntemleri s¸unlardır:
- Yo¨netici Go¨zetiminde Egˆitim (Amir/Go¨zetimci Nezaretinde Egˆitim)
- Yetki Devri Yoluyla Egˆitim
- Formen Aracılıgˆıyla Egˆitim (Mentor ya da Kılavuz Aracılıgˆıyla Egˆitim)
- İşe Alıs¸tırma Egˆitimi (Oryantasyon)
- İş Rotasyonu (İş Degˆis¸tirme)
- Takım Çalıs¸maları Yoluyla Egˆitim
- Staj Yoluyla Egˆitim
İş dışı eğitim yöntemleri ise; is¸letmenin ic¸inde ya da dıs¸ında yapılan teorik egˆitim yo¨ntemidir. Genel ilke ve kurallar sistematik bir bic¸imde aktarılır. İşletme ic¸inde grup egˆitimi uygulamalarının maliyeti du¨s¸u¨ktu¨r. İş dıs¸ı egˆitim yo¨ntemlerinin temel amacı c¸alıs¸anlara is¸e ilis¸kin alanlar-da bilgi, beceri ve olumlu davranıs¸lar kazandırmaktır. Farklı is¸ dıs¸ı egˆitim yo¨ntemleri as¸agˆıda bas¸lıklar halinde verilmektedir;
- Konferans, Seminer ve Kurslar
- T Grup Yo¨ntemi (Duyarlılık Egˆitimi)
- O¨rnek Olay Yo¨ntemi (Vaka İncelemesi)
- Rol Oynama Yo¨ntemi
- İşletme Oyunu (Simu¨lasyonu) Yo¨ntemi
- Ac¸ık Hava (Outdoor) Egˆitimleri
Spor Tesislerinde İstihdam ve İş Alanları
Spor tesislerinde is¸e alma bas¸lıgˆı altında, dıs¸ kaynaklardan yararlanma konusunda yer alan o¨rneklerden hareketle dıs¸ kaynaklardan yararlanma modelinin tu¨m is¸letmelerde oldugˆu gibi spor tesisleri ic¸in de bazı avantajları vardır. Bu avantajlar s¸u s¸ekilde ac¸ıklanabilir;
- Spor tesisleri dış kaynaklardan yararlanma yoluyla asıl ilgi alanı ve öz yeteneği konulara daha fazla odaklanabilir. Daha fazla kaynagˆını bu alanlara ayırabilir. Böylece tesiste yürütülen is¸ süreçlerinde ve sunulan hizmetlerde verimlilik ve kalite artar.
- Dış kaynaklardan yararlanma modeliyle istihdam edilen çalıs¸an sayısı ve is¸letmenin giderleri azalır. Bu sayede tesisin esnekligˆi artar ve degˆis¸en pazar kos¸ullarına uyum daha kolaylas¸ır.
- Dış kaynaklardan yararlanmak spor tesislerinin maliyetleri daha kesin öngörülebilmesini ve daha kolay bütçe yapabilmesini sagˆlar.
- Dış kaynaklardan yararlanma uygulamasıyla en son teknolojinin kullanılması kolaylaşarak yanlış ya da eski teknolojilerin seçilme riski ortadan kalkar.
- Başka tesislerin entelektüel sermayesinden faydalanmayı sağlar.
Dış kaynaklardan yararlanma (taşeron kullanma) su¨recinde sagˆlanacak avantajların yanı sıra bir takım sakıncalar da ortaya c¸ıkabilir. Bu sakıncalardan bazıları s¸unlardır;
- Bazı işleri tesisin kontrolü dışında yapmak yerine, dışarıdan yaptırmaya dayanan bir yönetim uygulaması olduğu için tedarikçiye “aşırı bağlılık” sorunu ortaya çıkabilir
- Dış kaynakların kullanımıyla tesisler daha az sayıda uzman istihdam eder. Bu da yeni ürün, hizmet ve iş süreçlerinin bulunma olasılığını azaltır.
- Dış kaynaklardan yararlanan işletmelerin, dış kaynağa başvurduğu iş sürecindeki kontrolü azalır.
- Dış kaynaklardan yararlanma, başka bir işletmeye önemli iş bilgilerini ve onları nasıl kullandığını anlatmayı gerektirir. Böylece bazı ticari sırlar ve önemli bilgiler ifşa edilmiş olur.
Spor tesislerinde so¨z konusu olan is¸ alanları is¸letmenin hizmet alanı, bu¨yu¨klu¨gˆu¨ ve ku¨c¸u¨klu¨gˆu¨ne go¨re farklılık go¨sterir. Spor tesislerinde yer alan bazı is¸ alanları şu şekildedir;
- Antreno¨rler
- Bakım-onarım görevlileri
- Müşteri ilişkileri sorumluları
- Programcılar